Laat onverwachte orka’s niet met je spotten

Weet je het nog? De zomer van 2020, Spaanse kust, aanvallende orka’s. Nu zal je deze dieren niet snel in Nederland en omgeving tegenkomen, maar wel in de Straat van Gibraltar en voor de Spaanse en Portugese kust. En ongeacht of we nu wel of niet naar het buitenland op vakantie mogen deze zomer, het is altijd handig om te weten wat je moet doen als er onverwacht een ongenodigde orka op je af komt. De Atlantic Orca Working Group heeft daar wat informatie over verschaft. In dit artikel lees je wat je moet doen – en wat je vooral niet moet doen.

Geen grapje

Orka’s (Killer Whales, in het Engels) vallen wel vaker boten aan, maar vorig jaar zomer werden er opeens wel heel veel incidenten gemeld. Dat gebeurde met name voor de Spaanse en Portugese kust. Zo werd een jacht opgetild en een ander tolde hard in het rond.
Eind juli 2020 werd een zeilboot omringd door wel negen orka’s die een uur lang tegen de romp sloegen waardoor uiteindelijk het roer afbrak. Geen grapje dus.

Overigens zijn er ook al gevallen bekend uit 2021. In januari en april hebben er incidenten plaatsgevonden in de Straat van Gibraltar, zie het filmpje hieronder.

Credits Halcyon Yachts

Waarom vielen de orka’s aan?

De incidenten van vorig jaar zomer waren te herleiden naar o.a. drie jonge orka’s. Wetenschappers constateerden dat het om speelse pubers ging. Deze moeten leren bijten en dan zijn (zeil)boten heel interessant. Het argument voor de aanwezigheid van de orka’s voor de Spaanse en Portugese kust is volgens de onderzoekers de grote scholen tonijn daar. Orka’s jagen op tonijn. Dat doen ze door de vissen zo lang achterna te zitten totdat de tonijn uitgeput is – en zo een makkelijke prooi is. Het is de vraag of de tonijn en de orka’s voorliefde voor het roer van een boot een verband hebben, maar het kan ook totaal los staan van elkaar. Dat orka’s vaker op boten afkomen heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de dieren steeds vaker naar vissersboten gaan voor hun tonijn. Ze happen de tonijn dan van de lijnen af.

Wat moet je doen?

De kustwacht van Spanje gaf vorig jaar aan dat je tijdens de orka-incidenten weinig kunt doen. Afstand bewaren was het advies, en je motor uitzetten. En daarna hopen dat het goed kwam. De Atlantic Orca Working Group is kortgeleden opgericht en heeft adviezen uitgebracht.

Als een orka je ziet, naar je toekomt en je aanvalt is dit wat je moet doen:

• Stop je boot, haal je zeilen naar beneden en laat je roer los (als de omstandigheden dat toelaten natuurlijk)
• Neem contact op met de plaatselijke autoriteiten. Kustwacht, bijvoorbeeld
• Blijf uit de buurt van alles op je boot wat opeens kan draaien, afbreken of vallen
• Interacteer niet met de dieren. Dat betekent dus niet schreeuwen, niet aanraken, niks gooien en het liefst ook jezelf zo min mogelijk laten zien
• Als je na een tijdje geen stoten en/of druk op het roer voelt, controleer dan of het roer en je stuur werken. Werkt het niet, neem dan (weer) contact op met de plaatselijke autoriteiten
• Probeer foto’s en filmpjes te maken, en dan vooral van de rugvinnen. Hiermee kunnen onderzoekers de orka’s identificeren.
• Het beeldmateriaal + datum, tijd en positie van het voorval mailen naar gt.orcas.ibericas@gmail.com

Zorg er ook voor dat je, tijdens het incident, ongeveer dezelfde koers aanhoudt. Opeens helemaal de andere kant opgaan – dat maakt de dieren aan het schrikken. Daarnaast moet je je motor altijd uitzetten. Exact dezelfde koers houden zonder veel aan je roer te zitten, niet gehesen zeilen en zonder motor is lastig, dus zorg ervoor dat je je boot langzaam zo draait dat de wind weinig kan veranderen aan je koers. Wat ook goed om te weten is, dat orka’s in Spaanse wateren beschermd zijn. Er kunnen dus consequenties zijn als je de dieren iets aan doet.

De reden dat de Atlantic Orca Working Group wil dat je de details naar hen mailt is dat ze zo beter in kaart kunnen brengen waar de orka’s zijn, waarom ze boten aanvallen en hoe ze dat doen. Met die kennis kunnen ze vervolgens weer beter advies geven en zo kan voorkomen worden dat meer boten schade oplopen.

De organisatie begrijpt dat je orka’s, dolfijnen en walvissen mooi en interessant kunt vinden en deelde onlangs onderstaand bericht over hoe je de dieren het best kunt benaderen:

Kaartje van Noonsite over de verwachte migratie-route

Waar kom je de orka’s tegen?

De orka’s kom je met name tegen in de Straat van Gibraltar, en dicht langs de Portugese kust. Tegen Noonsite vertelde Ruth Esteban (heeft een doctoraat in Marine Studies en is onderzoeker bij het Madeira Whales Musuem) dat er geen duidelijke timing bekend is over wanneer de orka’s emigreren. Normaalgesproken blijven ze tot ongeveer eind augustus in de Straat van Gibraltar, waarna ze zich naar het noorden begeven. Vorig jaar deden ze dat eerder dan verwacht. Esteban zegt dat het niet uit te sluiten is dat de dieren dit jaar verhuizen naar de Golf van Biskaje.

Meer informatie

Op de Facebookpagina van de organisatie wordt regelmatig informatie gedeeld, als je op vakantie gaat naar de genoemde gebieden dan is het handig om hun pagina te volgen. Hieronder het officiële plaatje van de organisatie met de adviezen op een rijtje:

Ook op hun website is veel te vinden.

Op YouTube staat een gedeelte van een webinar van Ruth Esteban dat veel informatie verschaft:

Bronnen: NOS, Noonsite, Yachting Monthly, Atlantic Orca Working Group

Omslagfoto: Unsplash | Tamara Bitter