Op reis

Een orka-aanval voorkomen

Ontwijken met een app, andere antifouling en meer mogelijke maatregelen

09:20

Vorige maand brachten orka’s voor de derde keer een zeiljacht tot zinken voor de kust van het Iberisch Schiereiland. Na drie jaar onderzoek is het wetenschappers nog steeds een raadsel waarom de indrukwekkende dieren het ineens op zeiljachten gemunt hebben. Wel lijken bepaalde maatregelen te helpen om het risico op een aanval te verkleinen. Twee weken geleden publiceerde de Cruising Association hun nieuwste inzichten. Wat kun je doen als je langs de Portugese of Spaanse kust gaat zeilen?

Agressieve orka’s?

Sinds 2020 vallen orka’s in de Straat van Gibraltar en rond het Iberisch Schiereiland regelmatig jachten aan. Ze richten zich vaak specifiek op het roer. Het kenmerkende zeedier tegenkomen is niet langer iets waar zeilers daar op hopen, maar juist vrezen. De aanvallen kwam eerst van een paar jonge orka’s, maar inmiddels vertonen ook andere orka’s uit de populatie dit merkwaardige gedrag. Uit gegevens verzameld door de Cruising Association (CA) blijkt dat 73% van de jachten die een interactie meldden beschadigd was en dat 25% naar de haven moest worden gesleept.

De Cruising Association werkt sinds 2022 samen met Grupo Trabajo Orca Atlantica (GTOA), een groep Spaanse en Portugese wetenschappers die al een paar jaar het gedrag van de prachtige beesten bestuderen. Twee weken geleden publiceerde de CA hun nieuwste resultaten. De GTOA maakt zich zorgen over de gezondheid van de kleine en bedreigde populatie van minder dan vijftig orka’s in de Straat van Gibraltar. Na drie jaar onderzoek weten wetenschappers nog steeds niet waarom de prachtige dieren het ineens op jachten gemunt hebben. Omdat ook nog niet duidelijk is of het gedrag een speelse of agressieve aard heeft, spreken de wetenschappers liever van interacties dan van aanvallen.

Orka-aanvallen in een app

De interactielocaties variëren sterk. Het is daarom belangrijk om op de hoogte te blijven van de meest actuele locaties waar de orka’s gezien zijn als je naar het zuiden vaart. De beste manier om een interactie te voorkomen is natuurlijk om de orka’s in het geheel te omzeilen. De GTOA heeft speciaal hiervoor een handige app gemaakt – GT Orcas – die recente orka-interacties en gerapporteerde waarnemingen toont.

(c) GTOA

De GTOA publiceert daarnaast maandelijkse interactiekaarten, die alle CA-interactierapporten bevatten plus informatie verkregen uit sociale media en andere bronnen. De GTOA werkt ook dagelijks een verkeerslichtkaart bij, die de waarschijnlijkheid laat zien van het tegenkomen van orka’s op verschillende locaties. De CA heeft momenteel niet genoeg rapporten om definitieve conclusies te trekken over waarom de orka’s jachten aanvallen. Er vallen echter wel een aantal patronen op.

Kleiner risico

Mogelijk lopen jachten minder risico binnen twee mijl van de kust en in water van minder dan veertig meter diep. Let op dat je niet té dicht bij de kust vaart; mocht je wel schade oplopen door een aanval, dan kan dat dichter onder de kust tot sneller gevaarlijke situaties leiden. De statistieken suggereren daarnaast dat de kans op een interactie ‘s nachts iets lager is. Als er echter ‘s nachts een interactie plaatsvindt, zal een redding wel weer moeilijker zijn.

De meldingen lijken erop te wijzen dat zwarte antifouling de impact van een interactie kan vergroten en dat koperen antifouling het risico juist vermindert. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs voor dit patroon.

Afschrikwekkende maatregelen

Wil je de Portugese kust echt niet overslaan of wil je graag de Middellandse Zee op, dan zijn er nog een aantal maatregelen die je kunt nemen als er orka’s op je afkomen. Op internet vind je verschillende methoden die orka’s zouden afschrikken, maar er zijn nog geen betrouwbare, legale maatregelen bewezen. Een aantal tactieken zijn echter het proberen waard, indien je toch onverhoopt orka’s tegenkomt.

Ten eerste zou achteruitvaren de orka’s kunnen ontmoedigen. Bepaalde autoriteiten beschouwen dit echter als een illegale maatregel, behalve in geval van nood. Het is allicht altijd illegaal als het de bedoeling is een orka te raken. Achteruitvaren is alleen niet in alle omstandigheden mogelijk.

Het Spaanse ministerie van maritieme veiligheid raadt echter aan het stoppen van de boot te vermijden en door te varen op de motor. Ook wordt aangeraden naar zo ondiep mogelijk water te navigeren totdat de orka’s hun interesse verliezen.

orka-aanval voorkomen

Zand strooien

In april meldde een schipper dat het verspreiden van zo’n zeven kilogram zand een interactie afschrikte. Orka’s gebruiken echolocatie om hun omgeving te ‘zien’ en te navigeren.  De CA kan niet zeggen of dit een succesvolle maatregel is, maar het is onschadelijk voor orka’s en volgens de GTOA het proberen waard. Je kunt zand meenemen om rond je roer te strooien terwijl je de boot voorbereidt op achteruitvaren, of zoveel zand meeslepen dat je genoeg overboord kunt gooien om daarmee een hele aanval af te wenden, aldus de CA.

Legale herrie maken

De CA heeft ook berichten ontvangen dat aan dek geluid maken afschrikwekkend werkt. Zeilers noemden een luid klapperende genua en met pannen op de zeereling slaan als effectieve manieren om de orka’s weg te jagen. De CA waarschuwt echter ook dat dit soort geluiden maken mogelijk de orka’s juist aantrekt. Van de negen ontvangen meldingen over pogingen om orka’s af te schrikken door lawaai te maken, slaagden er vijf. Hard bewijs ontbreekt dus nog.

Het gebruik van afschrikkende pingers is tenslotte illegaal zonder vergunning. De GTOA meldt ook dat pingers gehoorbeschadiging kunnen veroorzaken bij de zeedieren. Het verhoogde achtergrondgeluid kan een negatief effect hebben op alle walvisachtigen en juist meer botsingen tussen walvissen en schepen veroorzaken, aldus de GTOA.

Hopelijk leren de Iberische orka’s het merkwaardige gedrag net zo plotseling af als dat ze er mee begonnen zijn. Dan kunnen we weer juichend de camera’s tevoorschijn halen als we de majestueuze dieren op zee ontmoeten, in plaats van ons hart vasthouden voor een aanval.

Veiligheidsprotocol
Als de orka’s omzeilen of afschrikken geen effect heeft, adviseren de CA en GTOA om hun veiligheidsprotocol na te leven om de schade zo beperkt mogelijk te houden:

– Koppel de stuurautomaat los en laat het stuurwiel/de helmstok vrij lopen
– Houd handen uit de buurt van het stuurwiel of de helmstok om verwondingen te voorkomen
– Stop de boot, schakel de motor uit en laat de zeilen zakken
– Neem contact op met de autoriteiten op VHF 16 of telefonisch via 112. Als je geen antwoord krijgt op kanaal 16, probeer dan Tarifa Traffic op kanaal 10 (of kanaal 67 indien bezet) of Tanger Verkeer op kanaal 69 (of 68 indien bezet)
– Trek geen aandacht en blijf uit het zicht om de interesse voor de orka’s te minimaliseren
– Houd je goed vast bij een aanval
– Probeer foto- of videobewijs te maken, zonder jezelf voor de orka’s goed zichtbaar te maken
– Noteer de coördinaten en het tijdstip van de interactie, samen met andere relevante details, waaronder het gedrag van de orka’s
– Wacht nog een paar minuten nadat de orka’s weg zijn tot je verder vaart.

Omslagfoto: (c) nature-pix.

Tags: , , Last modified: 15 juni 2023
Sluiten