Boten

Zeilende replica van een luxe taxi

Statenjacht De Utrecht is gebouwd aan de hand van originele tekeningen uit 1746

14:40

Elke twee weken serveren we het verhaal achter een legendarische boot. Van bekende tot onbekende boten, van modern tot historisch. Deze week: Statenjacht De Utrecht

Statenjacht De Utrecht is nog maar 18 jaar oud, maar haar bouwtekeningen bestaan al sinds 1746. Statenjachten waren vroeger hét vervoersmiddel van belangrijke personen. Ze waren daarom van alle gemakken voorzien en van rijke versieringen. De bouw van De Utrecht nam bijna zes jaar in beslag en was een werkgelegenheidsproject. Het schip valt onder het beheer van de gelijknamige stichting ‘Statenjacht Utrecht’ en op het schip vinden allerlei evenementen plaats. Zeilen sprak met Annemiek, die de boekingen van het schip regelt.

Werkgelegenheidsproject

Statenjachten danken hun naam aan het feit dat ze vaak leden van de Staten-Generaal vervoerden. Het werd gezien als een ‘luxe taxi’, want de wegen in die tijd waren erg hobbelig. Ze ontlenen hun naam dus niet zozeer aan een ontwerp, maar meer aan het gebruiksdoel. Er werden meerdere types gebruikt als statenjacht, denk bijvoorbeeld aan spiegel-, hek- en paviljoenjachten. Statenjacht De Utrecht werd destijds ontworpen in opdracht van de VOC-kamer van Rotterdam.

Het idee om het schip te bouwen bestond al lange tijd. De Rotaryclub Utrecht initieerde de bouw en zette het op als een scholings- en werkgelegenheidsproject. “De bijna 100 jongeren die daaraan meededen vonden daarna een plekje op de arbeidsmarkt”, vertelt Annemiek. Het project was voor veel van hen dus eigenlijk een zesjarige opleiding.

Naast de originele bouwtekeningen is er ook gebruik gemaakt van oorspronkelijke materialen en bouwmethoden. In het schip zit zo’n 300 eikenbomen verwerkt. Leuk weetje: de bomen zijn afkomstig uit bossen in Denemarken die ruim 200 jaar geleden geplant zijn met Hollandse eikels. Annemiek: “Daarnaast werden producten zoals spijkers en nagels met de hand geproduceerd”. Wat meteen opvalt als je het schip ziet, zijn de levendige kleuren en het prachtige beeldsnijwerk. Dit laatste viel onder de verantwoordelijkheid van Cees van Soestbergen.

De jongeren kregen ondersteuning van vakmensen zoals beeldsnijders en houtbewerkers. Helemaal aan het hoofd van de bouw stond Kees Sars, professioneel houtbouwer en gespecialiseerd in historische reconstructies en ambachtelijk timmerwerk.

Modern op een historisch verantwoorde manier

Overigens heeft het schip wel een aantal eigentijdse toevoegingen. Annemiek: “Je zult het niet zomaar zien, want de moderne besturingstechnieken zitten achter deurtjes en luiken”. Er is ook een hedendaags toilet aanwezig en een kombuis die van alle gemakken voorzien is. Dit zorgt ervoor dat De Utrecht een aangename plek is voor verschillende evenementen.

Er is ook een motor aan boord, die verstopt zit onder de planken. Aan de onderzijde bevinden zich twee kleine schroeven, die het schip goed bestuurbaar maken. “Zodra we de haven uit zijn gaat de motor natuurlijk uit, maar mocht er iets gebeuren dan kunnen we altijd veilig terug”.

Interieur

De Utrecht neemt geregeld deel aan grote nautische evenementen zoals Sail Amsterdam en Delfsail. Maar ook voor lokale evenementen wordt het schip regelmatig ingezet als publiekstrekker. In 2019 fungeerde het schip als Engels oorlogsschip bij de Slag om Veere. Gelukkig ging het om een reconstructie, van de echte slag in 1809. “Levensecht, al is dat misschien een wat ongelukkige woordkeuze”, zo berichtte de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC) destijds. Vanaf De Utrecht klonk luid gebulder van de kanonnen. 

Geen zeilwonder, wel zeilgevoel

“Varen op het schip is een bijzondere beleving”, vertelt Annemiek. “Het is geen zeiltechnisch wonder, je gaat niet heel erg hard”. Maar, als je dan zeilt, dan heb je zeker een zeilgevoel: je hoort geen motor en je beweegt door de wind. Alles moet met de hand gebeuren en dat is erg zwaar, want er is niks elektrisch ondersteund. “Je gaat niet op één oor liggen, haha”. De zwaarden aan weerszijden van het schip wegen per stuk zeker honderden kilo’s. “En dat moet je dan met het handje naar boven halen”. Het hijsen van het topzeil is geen makkelijke opgave, maar als het even kan wordt dat wel gedaan: “Dat gebeurt dan allemaal op het dek en is een hele operatie”.

Onder zeil

Onzekere toekomst

De toekomst van het schip is alles behalve zeker. In de wintermaanden ligt ze in de haven van Utrecht en doet ze dienst als restaurant. Maar corona laat zijn sporen achter. Daarnaast is het nog maar de vraag in hoeverre de horeca de deuren open mag houden de komende maanden.

Interieur paviljoen

Buiten het winterseizoen om ligt het statenjacht in de haven van Volendam. Er worden veel dagtochten mee gemaakt. Je kunt het schip particulier huren en er een leuke familiedag van maken. Maar ook dat is onzeker, want dankzij de maatregelen kon er afgelopen jaar maar weinig gevaren worden. In 2020 heeft De Utrecht zelfs helemaal niet gevaren, want er werd groot onderhoud gepleegd. Het schip kreeg onder andere een nieuwe mast, want de oude kwam de keuring niet door. Ook het paviljoen is vernieuwd, want het houtwerk was rot. Annemiek: “Met zo’n boot moet je aan de gang blijven. Als je klaar bent, kun je eigenlijk alweer opnieuw beginnen”.

Specificaties

Origineel ontwerp 1746Pieter van Zwijndregt
Verantwoordelijk voor de bouwKees Sars (Sars Houtbouw)
Tewaterlating2003
Lengte waterlijn25 meter
Breedte5,5 meter
DiepteSteekt 1,80 meter
TopsnelheidGemiddeld 5 tot 8 knopen

Meer informatie over Stichting Statenjacht en boekingen vind je op hun website

Klik hier voor alle artikelen in deze rubriek.

Foto’s: Stichting Statenjacht Utrecht

Tags: , Last modified: 2 december 2021
Sluiten