Een onweersbui steekt op. Een harde klap en een verblindende flits later is alle gevoelige elektronica aan boord vernietigd: van de radar tot aan de laadregelaars van de zonnepanelen. Het toplicht spat uiteen en belandt in de dinghy achter de boot. Een blikseminslag aan boord is voor veel zeilers een nachtmerrie. Het overkwam vertrekkers Marlène Jacobs en Loud van Kessel voor het eerst in Guatemala, aan boord van hun Aphrodite 42. In Zeilen editie 06/2023 lees je hun verhaal.
De schade liep flink in de papieren: de kosten werden geraamd op ruim 20.000 euro, waarvan de verzekeraar er uiteindelijk 16.000 uitkeerde. In de jaren die volgen, weet het onweer het stel nog twee keer te vinden. Van Kessel: “De derde keer, bij de San Blas-eilanden, leek de inslag het sterkst. We hoorden het knetteren en roken de ozon in de lucht.” Dit verhaal roept nogal wat vragen op: hoe groot is de kans om geraakt te worden als er een onweersbui opsteekt? En hoe kan het dat de ene zeiler drie keer wordt geraakt en de ander nooit – zijn bepaalde jachten gevoeliger voor blikseminslagen dan anderen? Is Nederland een onweersland of valt dat wel mee? Voor jouw gemoedsrust zoeken wij uit hoe bliksem werkt, wat je absoluut niet moet doen tijdens een onweersbui en of het zin heeft je boot tegen inslagen te beschermen.
© I-STOCK – SCOTT RAICHILSON
Boze wolk
Als het over onweer gaat is het makkelijk om in hyperbolen te vervallen. Want onweersgod Thor doet zijn best: wereldwijd zijn er ongeveer veertigduizend onweersbuien per dag, met zo’n tien miljoen bliksemschichten als gevolg. Dat zijn er honderdvijftig per seconde! De stroom in zo’n schicht kan oplopen tot meer dan 100.000 ampère, en de lucht wordt er even heet als de oppervlakte van de zon. Waar komt deze enorme energie vandaan?
Bliksem ontstaat in de typische onweerswolk, de cumulonimbus. Door de verticale luchtstromen in een dergelijke bozige wolk wrijven deeltjes langs elkaar en raken geladen. Positief geladen ijsdeeltjes verzamelen zich boven in de wolk en negatief geladen deeltjes stromen naar beneden. Wetenschappers zijn het er nog niet over eens hoe deze ladingsscheiding binnen de wolk mogelijk is, maar duidelijk is dat de negatieve lading onder in de wolk zo groot kan worden dat die het aardoppervlak kan beïnvloeden. Twee gelijke ladingen stoten elkaar af, en het aardoppervlak is normaal gesproken negatief geladen.
De sterk negatief geladen onderkant van de wolk ‘duwt’ de elektronen op de aardkorst weg, waardoor die plaatselijk een positieve lading krijgt.
Het resultaat is een sterk elektrisch veld tussen de wolk en het aardoppervlak. In principe hoeft er nu niks te gebeuren: lucht is een uitstekende elektrische isolator. Pas vanaf een spanningsverschil van drie miljoen volt over een meter geleidt de lucht, en zo sterk is het elektrisch veld tussen aarde en wolk niet.
Zeilen 06/2023
Ben je benieuwd naar de rest van het verhaal? Waarvan is de kans op een inslag afhankelijk? Is de impact van een inslag groter op zoet of zout water? Wat moet je weten over de wind die gepaard gaat met bliksem? Wat zijn tips voor bliksembeveiliging? Wanneer kan de schicht een gat in je romp slaan? Is bliksemschade verzekeringswerk? En wat kun je het beste doen als je dan toch in een onweersbui terechtkomt? Je leest het allemaal in Zeilen 06/2023. Koop het nummer hier online in de webshop of lees (het artikel in) Zeilen hier digitaal. De editie is ook tot en met woensdag 22 juni verkrijgbaar in de winkel. En wil je vanaf nu elke maand dit soort verhalen lezen? Word dan hier abonnee.
Omslagfoto: © I-STOCK – JURKOS
Tekst: Joris Westerveld
