Deltawerken veranderden vaarwater drastisch

Door de Watersnoodramp was het voor Nederland in één klap duidelijk: er moest bescherming komen tegen de zee. Een ramp als die van 1953 mocht ons niet nog een keer overkomen. De bescherming kwam er in de vorm van de Deltawerken; een ingenieus project dat de kustlijn in Zeeland en Zuid-Holland verkortte van 700 kilometer naar een veel gemakkelijker te handhaven 80 kilometer. Dammen, sluizen en stormvloedkeringen konden het laaggelegen land beschermen tegen hoogwater. Al eerder toerde de Zeilen-redactie door de Delta en beschreven we dit prachtige vaargebied uitgebreid. Hoe drastisch veranderden de Deltawerken het vaarwater?

De Deltawerken

Korter dan een jaar na de ramp van ’53 begon de bouw van de Deltawerken met de stormvloedkering in de Hollandsche IJssel. Dat zo snel met de uitvoering gestart kon worden, was te danken aan Rijkswaterstaat-ingenieur Johan van Veen, geestelijke vader van het Deltaplan. Sinds 1937 waarschuwde hij Nederland namelijk al voor de slechte staat van de dijken in Zuidwest-Nederland, schrijft Rijkswaterstaat in een uitgebreid artikel. 43 jaar later, in 1997, was de enorme operatie met de bouw van de Maeslantkering en de Hartelkering compleet. Door het verkorten van de kustlijn door middel van dammen en sluizen werden de voormalige eilanden in de Delta grotendeels met elkaar verbonden.

Einde Zeeuwse beurtvaart

De bouw van de Deltawerken betekende dan ook het definitieve einde voor de beurtvaart in Zeeland. Door de noodzakelijke dijkverhogingen verdwenen namelijk veel van de kleine Zeeuwse haventjes voor beurtschepen. In vrijwel iedere plaats was zo’n haventje te vinden, zodat schippers ook zonder verbindingen met het vasteland goederen konden transporteren naar Dordrecht en Rotterdam. De interessante geschiedenis van deze vaart is te vinden op de website van Stichting de Zeeuwse Beurtvaart. Naast het verdwijnen van de haventjes zorgden de Deltawerken ook voor een betere verbinding met het vasteland, wat het vervoer zo goed als overbodig maakte.

Veerse meer en Grevelingenmeer

Tegelijkertijd ontstonden er ook nieuwe vaargebieden. Na de Hollandsche IJsselkering voltooide Rijkswaterstaat in 1961 de bouw van de Zandkreekdam en de Veerse Gatdam. Zo ontstond het afgesloten Veerse meer, nu een heerlijk recreatiegebied waar je goed kunt zeilen. Vóór de aanleg van de dammen was het gebied een zeearm die een open verbinding vormde tussen de Noordzee en de Oosterschelde. Nu is het een brakwatermeer met een gemiddelde diepte van vijf meter en met verschillende onbewoonde eilandjes, perfect om aan te meren met je boot.

Ook op het Grevelingenmeer kun je allerlei zeilboten huren en genieten op het water en de vele eilandjes. De Grevelingendam (gereed in 1965) en de Brouwersdam (1972) sluiten samen het meer af. Dit meer is nu het grootste zoutwatermeer van West-Europa en de getijdenstromen verdwenen.

Oosterschelde

De Grevelingendam sluit daarnaast samen met de Philipsdam, Oesterdam en Bathse Spuisluis (allemaal 1987) en de beroemde Oosterscheldekering (1986) de Oosterschelde af bij extreme waterstanden. Rijkswaterstaat sloot de voormalige zeearm namelijk met een beweegbare kering, waardoor de visserij en het unieke natuurgebied behouden bleef. Hierdoor heb je ook nog steeds getij op de Oosterschelde en vaar je op zout water. Met een lengte van negen kilometer is de Oosterscheldekering de langste stormvloedkering ter wereld. Volgens Rijkswaterstaat is de kering wereldwijd “nog steeds ongeëvenaard.” Sinds 2002 is de Oosterschelde een beschermd nationaal park; het grootste nationale park van Nederland, zelfs. Het onderwaterleven is enorm gevarieerd en naast een mooie plek om te zeilen, is de Oosterschelde nu dan ook een erg geliefde duikplaats.

Haringvliet

Het laatste grote vaarwater dat drastisch veranderde door de Deltawerken is het Haringvliet in Zuid-Holland. Door de bouw van de Volkerakdam (1969) en de Haringvlietdam met de Haringvlietsluizen (1971) was het water van de voormalige zeearm tot 2018 zoet. Sinds 2018 staan de sluizen met vloed open, zodat trekvissen weer stroomopwaarts kunnen zwemmen, zo schreven we eerder. Omdat het water van het Haringvliet ook gebruikt wordt voor de landbouw en als drinkwater, is het van belang om bij die opnamepunten het water goed zoet te houden. Echt zout mag het dus niet worden. Ook op het Haringvliet wordt volop gezeild. Zo vindt onder andere de jaarlijkse Van Uden Reco Regatta in Stellendam er plaats, wat door veel klassen gezien wordt als de openingswedstrijd van het seizoen.

Al met al zijn de Deltawerken dus tekenend geweest voor het vaarwater in de Delta zoals wij het nu kennen. Er zijn volop mooie mogelijkheden om te zeilen; van zoet tot zout en van stil tot met getijdenstromen. Volgende week sluiten we de reeks over de Watersnoodramp af met een artikel over de Nederlandse kustlijn in de toekomst. Is het alweer tijd voor een nieuw Deltaplan?

Omslagfoto: Flickr / Martin Terber