Promo

Doorbraak van de comfortabele snelzeilers

11:39

Heel veel ruimte en comfort aan boord zijn de grote pluspunten van kajuitcatamarans. De bouwers van de Franse werf Fountaine Pajot zorgen daarnaast voor goede zeileigenschappen en veiligheid. We mochten het plezier van een toercatamaran ervaren op de Saona 47 van Robbert Verboon.

“Je stapt aan boord en je bent meteen waar je wilt zijn,” verzekeren Hans Bouwens en Thijmen van de Loo van Newpoint Moverbo, importeur van Fountaine Pajot in Nederland. Navigatiehoek, schakelpaneel, kombuis, salonbanken en buitenruimte zijn allemaal verspreid over één vlakke vloer. Daar verblijft de bemanning overdag. De combinatie van gelijkvloers leefcomfort, meer dan verdubbelde leefruimte in vergelijking met een even lange monohull, rechtop zeilen en snelheid onder zeil, maken dat de toercatamaran steeds meer in de belangstelling staat.

Fountaine Pajot

(c) Klaas Wiersma

Optie

Robbert Verboon, eigenaar van groothandel in zeil- en watersportbenodigdheden On Deck, koos voor een kajuittoercatamaran als vehikel voor de grote reizen die hij met zijn vrouw Luuke van plan is te gaan maken. “Het is gewoon een keuze voor comfort,” verklaart hij. “Inderdaad had ook ik als wedstrijdzeiler de mening dat een toercatamaran geen serieuze optie was. Maar uitgerekend de schipper van de lichtgewicht racer waarop ik zeil, de Saffier Nitro, zei dat ik echt eens naar een kajuitcatamaran moest kijken toen hij hoorde van mijn plannen voor lange reizen. Nadat ik van andere zeilende reizigers hoorde dat zo’n wereldreis neerkomt op 10 procent onderweg zijn en 90 procent stilliggen, was ik om.”

Fountaine Pajot

Lichtgewicht

Het Franse merk Fountaine Pajot, opgericht door fanatieke en succesvolle wedstrijdzeilers, wil in de wereld van de  toercatamarans bekend staan als de werf die vooral goed zeilende tweeromps zeiljachten aflevert. Daarom wil de werf zo licht mogelijk bouwen. De snelheid van een catamaran is immers voor een belangrijk deel te danken aan het feit dat er geen kiel nodig is om de boot met de tuigage overeind te houden. De werf gebruikt al decennia bouwtechnieken waarmee ze het gewicht laag en de constructie stijf houden. Door gebruik van een gesloten mal is de laminaatdikte beperkt. In de mal wordt een schuimkern aan beide zijden voorzien van glasvezel, polyesterhars én gelcoat, zodat het onderdeel aan alle zijden glanzend is afgewerkt. Dat zie je terug in het dak van de Saona 47, dat het grootste kant-enklare onderdeel is dat in één stuk uit de mal komt.

Fountaine Pajot

Krachten

Met het echtpaar Verboon en meevarende familie beproeven we de zeileigenschappen van de Saona 47 Eight, de boot voor de voorgenomen oceaanreizen. Op het Volkerak staat bij het verlaten van de haven 18 knopen wind, die snel aanwakkert tot een gestage 25 knopen met uitschieters naar 32. Opvallend is de verstaging. De mast staat op het kajuitdak en wordt overeind gehouden door het voorstag en twee wanten die aangrijpen op de buitenkant van de rompen. De mast staat stevig met die drie wijdvertakte stagen die vastzitten op negen-tiende van de masthoogte. Langs de mast is een heel netwerk van diamantstagen: kruislings tussen de forse zalings, langs de vooruitstekende zalings en naar de voet en de top van de mast. “De krachten op het tuig van een catamaran zijn enorm,” verzekert Verboon. “Op een monohull worden die krachten afgewenteld door helling en dan waait de wind er overheen, maar deze boot helt niet. Je merkt het ook aan de spanning op de schoten, die is ook echt fors hoger.”

Fountaine Pajot

Snel rechtop

Opkruisend tegen een forse 7 Beaufort, vaart de Saona 47 inderdaad rustig rechtop. Op de steile golven van het Volkerak is het wel nodig om je vast te houden als je staat. Schipper Verboon besluit eerst een rif in het grootzeil te trekken, ook voor hem een eerste keer. Dan wordt de genua gedeeltelijk ingerold. Later volgt een tweede rif en maken we de genua nog kleiner. De catamaran vaart tot 50 graden aan de ware wind 6,6 knopen. Worden de schoten iets gevierd en kiest de stuurman een koers van 60 graden aan de wind, dan loopt de snelheid op tot rond de 8 knopen. Ruime wind terug blijkt de catamaran een snelheid van 8,5 knoop te halen bij een ware windhoek van 110 graden. Geen snelheden waarmee een monohull verpletterend wordt verslagen, maar we halen ze met een boot van 18 ton als alle proviand, water, diesel, reserve-onderdelen en mensen aan boord worden mee gerekend. En nagenoeg rechtop. “Met 15-18 knopen wind lopen we onder spi gemakkelijk 10 knopen,” vult Verboon aan.

Fountaine Pajot

Innovatie

De onderzoeks- en ontwikkelafdeling van Fountaine Pajot staat hoog aangeschreven. De werf begon in 1976 met de bouw van zwaardboten zoals de 420 en de olympische 470-klasse. In de zoektocht naar een sterke, stijve, lichte romp ontdekten de bouwers als eersten in de jachtbouw de sandwichconstructie, waarbij twee dunne lagen glasvezelversterkt polyester samen met een veel lichter kernmateriaal een heel sterk geheel vormen. Later was het de eerste jachtbouwer die een methode ontwikkelde om spuitgieten toe te passen voor de productie van sandwich laminaat. Getuige het kajuit- en kuipdak van de 47-voeter, lopen de catamaranbouwers nog altijd voorop in innovatie. Niet alleen op het gebied van composiettechniek is de werf uit Aigrefeuille d’Aunis, zo’n 30 kilometer landinwaarts van La Rochelle, een voorloper. Ook met het bouwen van toercatamarans waren ze er vroeg bij. De Louisiane 37 was bij de presentatie in 1983 de eerste seriegebouwde polyester catamaran met een kajuit tussen de rompen. Twee jaar later introduceerde de werf de Corneel 26, een toercatamaran voor weekendtochten, en alweer een heel nieuw concept. Fountaine Pajot is uitgegroeid tot de grootste producent van seriegebouwde kajuitcatamarans, met een productie van ruim 300 rompen per jaar. De werf groeit sterk. Jarenlang werkten ongeveer 250 mensen aan de catamarans, in de laatste paar jaar is dat aantal gegroeid naar 700. De overname van Dufour Yachts leidde tot de beschikbaarheid van productiefaciliteit in La Rochelle. Daar worden tegenwoordig de grotere modellen boven de 50 voet gebouwd.

Fountaine Pajot

Trimplatform

De nadruk op goede zeileigenschappen is zichtbaar in de organisatie van vallen, trimlijnen en schoten op alle kajuitcatamarans van de werf in 2018. Alles komt bij elkaar op de rand van het kajuitdak, stuurboord van de kuip. Of spreken we op zo’n kajuitcat liever van een terras? Er zijn lijnen voor alle zaken die op een sportief zeiljacht getrimd worden: vallen voor grootzeil, genua en gennaker, een onderlijkstrekker voor het grootzeil, een halshoeklijn (tack) voor de gennaker, een heel brede grootschootoverloop zoals dat hoort op een catamaran en uiteraard de schoten. Drie forse lieren staan voor het trimplateau voor de stuurstand. Om de lijnen op de lieren te leggen stapt de stuurman voor het stuurwiel. De lieren kunnen naar keuze handmatig, gedeeltelijk of allemaal elektrisch worden uitgevoerd. Tijdens de tocht op het Volkerak valt op dat het beleggen en vooral het vieren van schoten op de lieren op het kajuitdak een fors lawaai geeft benedendeks. “Ik heb veel extra’s en vele aanpassingen aangebracht in de organisatie van de lijnen aan dek,” vertelt Verboon. “Dat is ook mijn werk: deklay-outs bedenken die werken in de praktijk. In die zin volgt Fountaine Pajot mijn aanpassingen nauwgezet, om de dingen die goed werken over te nemen.”

Fountaine Pajot

Zichtlijnen

De positie van het stuurwiel is volgens de werf de beste uit drie mogelijkheden: op een catamaran met stahoogte in de kajuit, kan de stuurman niet vanuit de kuip – gelijkvloers met de kajuit – over het kajuitdak kijken. Dat is natuurlijk wel nodig voor een veilige vaart. Verschillende werven kiezen verschillende posities. Zo is het mogelijk om twee stuurposities te hebben achterop de beide rompen. De stuurman kijkt naar voren langs de kajuit. Vanaf lij kan hij goed de trim van de zeilen zien, ook de tell tales in de fok. Zicht naar de andere boeg wordt geblokkeerd door de kajuitopbouw. Een tweede mogelijkheid is een flybridge, bovenop het kajuitdak. Vanaf die stuurpositie is prima zicht, maar de giek moet nog verder omhoog om het sturen bovenop het dak veilig te houden en de stuurman zit alleen, geïsoleerd van het gezelschap beneden in de kuip en de salon. Daarom koos Fountaine Pajot voor de ‘halfverhoogde’ stuurstand. Daarbij stapt de stuurman drie treden omhoog naar een plateau, stuurboord van de kuip. Achter het stuurwiel een bankje voor twee, daarvoor een stapje lager een platform waarop de trimmer bij de lieren op het kajuitdak kan. De opstelling is zo veel mogelijk open gelaten richting de kuip en de salon. Vanaf de stuurpositie overzie je niet alleen het hele jacht inclusief de vier uiteinden van de rompen, je kijkt ook zo in de keuken en in de kuip.

Fountaine Pajot

Sturen met gas

In beide rompen staan motoren met saildrives, twee keer 50 pk Volvo Penta is standaard op de Saona 47. Ook in beide rompen een dieseltank, elk 470 liter groot en zodoende goed voor een enorme actieradius. Als de motoren aan staan, is het samenspel van de beide motoren de stuurinrichting. Het stuurwiel hoeft niet meer te worden gedraaid, de roeren staan voor de saildrives onder de romp, dus de werking is niet optimaal onder motor. Door de snelheid van de motoren ten opzichte van elkaar te veranderen, stuurt de catamaran. Met één motor vooruit en één achteruit, draait het jacht om zijn as. Zonder boeg- of hekschroeven kan de cat – al vooruit en achteruit draaiend – zelfs binnen een kleine ruimte opzij bewegen. Gashendels van de beide motoren staan naast het stuurwiel. Dat is tenslotte de positie met overzicht over het hele jacht. Omdat de stuurstand aan stuurboord is geplaatst, is aanleggen met de stuurboord romp naar de wal een stuk overzichtelijker dan bakboord. Al manoeuvrerend staat de schipper niet achter het stuurwiel, maar op het plateau ervoor, bij de lieren. Zo kan hij snel het stuurboord gangboord instappen, om een lijn naar een bolder te gooien.

Fountaine Pajot

Zeilhuis

De binnenruimte op de Saona 47 van Robbert Verboon is indrukwekkend. De salon met volledige stahoogte biedt een ruime rondzit met ramen rondom, ook vanuit zitpositie is er uitzicht. Eén eind van de bank loopt in een punt, zodat de navigator over het smalle stuk opzij achter de navigatietafel kan schuiven. Deze bescheiden tafel, te klein voor het uitspreiden van een papieren kaart, staat aan het bakboordeinde van de rondzit. Wel is er ruimte voor een plotter met een goede maat beeldscherm en een marifoon. In dezelfde ruimte is een forse hoekkeuken met een schuifraam naar de kuip. Aan beide zijden zijn trappen naar de lager gelegen vloeren in de rompen van het jacht. In de stuurboord romp achter, een hut met tweepersoonsbed en eigen douche- en toiletruimte. Naar voren toe in de romp volgt eerst een gang met aan de ene kant douche en toilet van de voorhut, aan de andere kant een wasmachine en kastruimte. In de voorhut is het tweepersoonsbed dwars geplaatst. Dit bed ligt wat hoger, want het hoofdeinde moet wel boven de bodem van het centrale deel van de catamaran zitten. Die kan niet te laag zijn, golven slaan met kracht tegen de onderkant van een te laag brugdek bij catamarans. In de punt van de stuurboord romp is bergruimte in een inloopkast – wel nodig voor alle benodigdheden voor een wereldreis. De bakboord romp ademt nog meer luxe. Deze is van voor tot achter een suite voor het eigenaarsechtpaar. Ook hier een dubbelbed met ombouw achterin. Naar voren toe veel kastruimte, een bureautje en een riante inloopdouche tegenover een ruime wastafel met grote spiegel. Het toilet zit helemaal voorin. Het terras achter de schuifpui van de salon is van horecakwaliteit. Banken met zachte kussens, een tafel waaraan makkelijk zes mensen kunnen zitten, extra banken achterin de kuip en nog een zitbank aan stuurboord: er is loungeruimte voor een flink gezelschap. Een koelvak  en grillplaat aan de achterzijde maken de eetruimte buiten compleet.

Fountaine Pajot

Dubbelromps door Holland

De luxe, het rechtop varen en het makkelijk halen van respectabele snelheden is niet alleen aangenaam omdat het lange oceaanoversteken korter maakt, het is ook leuk voor tochten op Nederlands binnenwater. Met de Zeeuwse stromen, Waddenzee, IJsselmeer en Markermeer zijn er hier voldoende plekken waar een zeiler met zo’n groot en snel comfortabel jacht prima uit de voeten kan. Over de Waddenzee is zelfs een uitgesproken genot met een catamaran. De geringe diepgang maakt passages van een wantij veel makkelijker en het grote pluspunt: een catamaran valt op de beide rompen keurig rechtop droog. Een volle Waddenhaven is geen probleem: de cat ligt rustig op het Groene Strand bij Terschelling. Een bijbootje past met gemakt aan davits tussen de rompen achter het terras. Handig als je voor anker ligt. Voor langere tochten, naar Engeland, Frankrijk, Noorwegen of de Oostzee, biedt een catamaran het voordeel van de hoge kruissnelheid. Alleen echt opkruisen is niet hetgene waarin een catamaran uitblinkt.

Fountaine Pajot

Stabiel

Kajuitcatamarans worden veel gebruikt voor lange zeezeilreizen. Hoe zit het met de veiligheid van zo’n zeilend appartement op de golven? Iedere wereldzeiler hoopt rustig op passaatwinden de aarde rond te kunnen, maar er steekt een keer een storm op. Veel wind vang je op met reven, maar hoe voorkom je dat de golven zo’n catamaran omkiepen? De gedachte dringt zich op dat het geheel met de twee rompen erg stabiel is, ondersteboven. “Deze catamarans kunnen niet omslaan,” verzekert de importeur. Het grootste deel van het gewicht zit vrij laag in de rompen. De hele boot zou door een golf meer dan 90 graden opzij gekanteld moeten worden voordat die omslaat. De druk van de wind in de zeilen kan nooit zo hoog oplopen dat de boot omslaat. Hooguit zal de drijver aan loef bij flink doorzeilen met vol tuig wat minder diep in het water liggen, een romp uit het water zeilen zoals bij trampoline catamarans, dat gebeurt bij deze kajuitboten niet. En mocht een plotselinge monsterachtige vlaag het tuig grijpen, dan zal eerder de verstaging knappen en de mast breken dan dat de boot omslaat. Het gewicht dat met een hefboom door de wind in de zeilen zou moeten worden opgetild, is simpelweg te groot om onder realistische omstandigheden gevaar voor omslaan op te leveren. Maar, ook omgeslagen zijn de Fountaine Pajots onzinkbaar dankzij de lichtgewicht sandwichconstructie. Onder de trappen van de centrale salon naar de hutten in de rompen, zijn luiken die in geval van nood de bemanning de mogelijkheid biedt om uit een omgeslagen boot te kunnen. In de punten van de rompen zijn bovendien aanvaringsschotten. Onder de rompen zijn voor koersstabiliteit scheggen aangebracht, lange ondiepe kielen. Deze zijn licht van gewicht, voor de stabiliteit zijn ze niet nodig. De scheggen zijn in een holte in de bodem van de romp gelijmd. Mocht de catamaran tegen een erg ondiepe rots aan varen, dan zal de scheg afbreken voordat een gat in de romp ontstaat. Ook de indeling van looproutes en zichtlijnen aan boord, waarbij communicatie met de stuurpositie steeds mogelijk is, noemt Fountaine Pajot als veiligheidsaspect.

Omslagfoto en foto’s: Klaas Wiersma
Tekst: Hans Buitelaar

Dit artikel is gemaakt in samenwerking met Fountaine Pajot

Tags: Last modified: 8 december 2022
Sluiten