Langs de Zweedse scherenkust

Lars Bosma en zijn vriendin Kirsten zeilden langs de Zweedse scherenkust. Met hun hekanker in de aanslag ontdekken ze de schoonheid van dit vaargebied, op weg naar Noorwegen.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zeilen editie 02/2018
Tekst: Lars Bosma

Ons plan leek zo mooi: in een ruk van Vlieland naar Mandal, het zuidelijkste puntje van Noorwegen. Maar de aanhoudende fronten op de Noordzee gooien roet in het eten en dus kiezen we de lange route: via de Duitse Bocht, het Kieler Kanaal en de Grote Belt naar Noorwegen. We komen zo langs de Zweedse scherenkust, de rotsachtige westkust tussen Varberg en Strömstad. Kirsten en ik zijn moe als we met onze Victoire 933 Stern op een zaterdagavond in augustus bij Göteborg, de tweede stad van Zweden, aankomen. Klaar om dit geliefde vakantiegebied met zijn duizenden rotsachtige eilandjes te gaan verkennen. De gemiddelde Zweedse zeiler trekt zijn hekanker in de grond en knoopt zijn boeg vast aan een rots; een charme die ik alleen van foto’s ken. Zoals overal in het land geldt langs de Zweedse scherenkust het allemansrecht: je mag overal komen zolang je je medemens, de dieren of de natuur niet hindert. In de praktijk betekent het dat je mag aanleggen waar je wilt en elk eiland, hoe klein ook, kunt betreden.

De scheren in

In Göteborg bereiden we ons voor op het avontuur. De accu’s zitten vol, de water- en dieseltanks zijn afgetopt en het hekanker ligt klaar. Toch bekruipt mij een gevoel van onbehagen. Want hoe vind je een plekje? En hoe maak je vast? Is zo’n hekanker echt genoeg? En zou ik eigenlijk kunnen slapen in de wetenschap dat mijn boot op 1 meter van een rots ligt vastgeknoopt? Ik verdring de gedachten.
Omgeven door kale rotsen volgen we de scheren noordwaarts. Evenwijdig aan de Zweedse scherenkust lopen verscheidene vaarroutes, op de kaart met zwarte lijnen aangegeven. Soms zijn de routes open en lopen ze in zee door. De meeste zijn beschut en slingeren tussen de eilandjes door. De navigatie doen we op de papieren kaart in combinatie met de plotter. Ik merk dat ik tijdens deze eerste tocht steeds meer op de plotter ga kijken. Het werkt geruststellend dat je precies weet waar je zit.

Muggenexplosie

Na een rustige eerste dag varen we voorzichtig een baai in. Her en der zien we andere boten aan rotsen liggen. Ook wij doen een poging aan te leggen. Dat gaat ongeveer als bij de eerste keer seks: je hebt geen idee hoe het moet, het gaat meteen al fout en het eindresultaat is verre van wat je je ervan had voorgesteld. We discussiëren of we aan hoger- of lagerwal moeten liggen en hebben geen idee of het langs de kant wel diep genoeg is. Uiteindelijk varen we op een veelbelovende rots af. Ik stuur en gooi, veel te laat, in 10 meter diep water het hekanker overboord. Deze houdt natuurlijk niet.
Door mijn eigen gehannes hoor ik Kirsten op de punt niet, ga te laat achteruit en tik met de kiel een rots aan. Afijn, na nog drie pogingen liggen we aardig.
’s Avonds klimmen we naar het hoogste punt van het eiland. We zien nog net de zon in het Kattegat zakken. Dan schrikken we op van de muggenexplosie die, veroorzaakt door het windstille weer, rond dit tijdstip blijkt te ontstaan. De muggen zitten overal; omringd door wolken zwarte beestjes hollen we terug naar de boot. Want: alle luiken staan natuurlijk nog open. Terwijl Kirsten creatief is met muggenhorren, ben ik een uur lang alles wat zoemt aan het doodslaan. Rond middernacht zijn alle muggen opeens weg. We slapen heerlijk.

De ingang van het Strömarna blijkt erg smal te zijn.

Waar is de ingang?

De volgende vervolgen we onze route. Ten noorden van het eiland Orust slaan we af richting het oosten om door het Strömarna te varen, een tip van een kennis. We moeten daarvoor afwijken van de doorgaande route, maar volgens hem is dat meer dan de moeite waard. Voorzichtig motoren we naar waar de ingang moet zijn, maar pas op het allerlaatste moment zien we de opening. Tijdens mijn tochten in Friesland heb ik door heel wat smalle openingen gevaren, maar deze spant toch wel de kroon. Geblokkeerd door twee rotsen blijft er niets over dan een piepklein gaatje waar slechts een enkele boot doorheen past. Met Kirsten op het voordek en een oog op de dieptemeter (die trouwens niet minder dan 4 meter aangeeft) stuur ik heel voorzichtig naar binnen.
Onze kennis heeft niets te veel gezegd, de route is werkelijk schitterend. Omdat we nu dichter bij de kust zitten, zijn de eilanden veel meer begroeid. Omgeven door bomen slingert het Strömarna zich een weg tussen de rotsen door.
Af en toe is het zo smal dat je even moet wachten tot een tegenligger is gepasseerd. We zijn er vol van en besluiten Stern aan het einde aan de rots te leggen.

Uitzicht op het Strömarna

We pakken het nu beter aan. Behoedzaam varen we rond en speuren de hogerwal af, op zoek naar een geschikte locatie. Diepe plekken verraden zich omdat de kant daar steil afloopt. Te steil is echter ook niet goed; je moet wel kunnen afstappen. Een Zweed die verderop vastligt, ziet ons dralen en schiet te hulp. Hij dirigeert ons naar een steile rots. Net als de vorige keer gooi ik veel te laat het hekanker overboord zodat deze helemaal geen ruimte heeft om in te graven. Poging twee gaat beter en terwijl het anker zich ingraaft, vangt de behulpzame Zweed ons op. Hij houdt ons vast terwijl wij in alle rust lange lijnen om de rotsen knopen. Op zijn advies zetten we vanaf het achterschip lange springen uit. De boot kan dan niet schuinvallen als de wind vanaf de zijkant komt.
Zodra we liggen, gaat Kirsten smack bakken en duikel ik uit de bilge nog twee blikjes lauw bier op. We sjouwen deze ‘delicatessen’ samen met onze zitzak de rots op. Vanaf die positie hebben we een prachtig uitzicht op de baai. We maken foto’s en proosten op het weer, de reis en elkaar.

Zweedse zomerdrukte

In dagtochten van 10 tot 15 mijl varen we verder, navigerend met de plotter en onze kaarten. De kaarten zijn zeer gedetailleerd en kloppen goed. Met de plotter kun je ook zonder problemen buiten de hoofdroute varen. Geschikte baaien en rotsen om te overnachten zijn echter moeilijk te vinden. Hiervoor maken we gebruik van de ‘Havneguiden’. In deze havengids wordt voor honderden plekken met luchtfoto’s en kaartjes aangegeven hoe diep het is, wat de aanvaarroutes zijn en waar je kunt aanleggen.
Langzaam naderen we de, voor mij magische, grens met Noorwegen. Ik was in de veronderstelling dat de Zweedse scherenkust een soort softe versie van Patagonië zou zijn en had me voorgesteld dat we zielsalleen door een niemandsland naar het noorden zouden varen. Hoogstens zouden we af en toe worden toegezwaaid door een eenzame visser of een meisje met oranje vlechtjes.
Dit beeld blijkt wat onrealistisch te zijn. De zomervakantie voor de Zweden is net aangebroken en in combinatie met het schitterende weer is alles wat drijft op het water. Soms is het echt filevaren; ankerbaaien deel je met 25 andere boten. Bovendien houden Zweden van speedboten. Ze trekken een hekgolf van een halve meter en denderen overal tussendoor. Ik sta geregeld te briesen in de kuip als zo’n bak komt langsdreunen. Stern ligt dan vijf minuten te rollen terwijl het slaan van de zeilen door merg en been gaat.

Wit met rood

Maar dan is het zover: we passeren de grens met Noorwegen. De Zweedse scherenkust ligt achter ons. Het voelt als een nieuwe stap in mijn zeilcarrière. Aan de omgeving verandert weinig; alleen de geel met blauwe vaandels van de vakantiehuizen zijn opeens wit met rood. ’s Avonds doen we de laatste hekankerplek van de vakantie aan. Het is een spleet in een rotsachtig eilandje waar je alleen in kunt door op het allerlaatste moment een scherpe bocht te maken. Er liggen wat andere boten, maar het mooiste plekje is nog vrij. Heel voorzichtig varen we eropaf. Het hekanker pakt in één keer en behoedzaam draaien we. Kirsten kan bij de boeg zo afstappen. Binnen tien minuten liggen we perfect in onze prachtige baai. Missie geslaagd!

Omslagfoto en foto’s: Lars Bosma
Tekst: Lars Bosma

Meer lezen over zeilen in Zweden? In Zeilen 01-2023 lees je over zeilen in de archipel van Stockholm. Of bestel de Vaarwijzer van Scandinavië en de Oostzee.