Genoeg mooie bestemmingen die niet ver weg van Nederland zijn. Zo zit je binnen een week varen in Normandië, Londen of Helgoland. In een serie vertellen we meer over deze drie pareltjes. Eerder kon je meer lezen over Normandië en Londen en nu is het de beurt aan de laatste plek: Helgoland.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zeilen editie 07/2017
Tekst: René Vleut
Je hebt nog een weekje vakantie. Waarom zou je blijven hangen op de wadden? Nog geen 130 mijl verderop ligt Helgoland, een zeer bijzonder eiland dat eigenlijk bij iedere zeiler op zijn bucket list zou moeten staan: ruige natuur, vis en kreeft in overvloed en een heerlijk zonnig klimaat. Deze vaarwijzer vertelt je precies hoe je er komt en wat je kunt verwachten.
Midden in het gebied van wad, strand, zee en duin ligt in de binnenste Duitse Bocht – als geologische speling van de natuur – het 61 meter hoge rode rotseiland Helgoland. Stevige winden en onstuimige getijden met ruwe zeegang hebben hier vrij spel. Gelukkig kom je bij de aanloop altijd in de luwte van het eiland. Daarom is Helgoland de enige bij zwaar weer altijd veilig aan te lopen haven in dit gebied. De afstand vanaf Vlieland is ongeveer 130 mijl. Een uitdagende zeiltocht waarbij je ook door de nacht zeilt. Toch is met de heersende westenwinden het probleem niet ‘Hoe vaar ik er naartoe?’, maar veel eerder ‘Hoe kom ik weer terug?’
€12,95
Wil je alle informatie voor een zeilreis naar de Oostzee bij de hand hebben? Bestel dan de gloednieuwe Zeilen praktijkgids – naar de Oostzee. Een handig naslagwerk voor wie op eigen kiel naar Denemarken, Noorwegen, Zweden of Noord-Duitsland zeilt.
Als het weer mee zit
We liggen op Vlieland en een matige zuidwestenwind belooft een prachtige zeiltocht met de wind mee. De langetermijnweersverwachting voorspelt dat over een paar dagen de wind de oosthoek zal opzoeken. Dit is onze kans om deze week even op en neer naar Helgoland te zeilen.
Route 1
Onze route loopt tussen het Verkeersscheidingsstelsel (VSS) Terschelling-Germaan Bight en de Waddeneilanden. We vertrekken net na HW van Vlieland en varen met de stroom mee door het Zuider Stortemelk naar de aanloopton van Vlieland (ZS). Vanaf daar varen we rond de Terschellinger gronden
en buiten de Vlakte van Ameland om de Duitse Bocht in. De grote scheepvaart in het VSS wijst ons in de nacht de weg.
Ten noordwesten van Borkum staat het windmolenpark Borkumriff. Om daarvan vrij te blijven, sturen we langs de aanlooptonnen Westerems, Riffgat en Osterems. Daarna is het rechtstreeks naar de zeer drukke en onoverzichtelijke Jade. We steken deze over tussen de groene ton 1b/Jade 1 en de rode ton Jade 2a. Omdat het VSS Terschelling-German Bight hier is opgehouden, kunnen we nu vrij richting Helgoland varen. We passen goed op intens grootscheepvaartverkeer van en naar de Elbe, en of we door sterke dwarse tijstromen de Duitse Bocht in of uit worden gezet. Een betonde vaargeul leidt ons vanaf de kardinale ton Helgoland-Oost in de witte sector van het sectorlicht op Düne ook eventueel ’s nachts naar binnen.
Mogelijke tussenstops zijn de havens van Lauwersoog en Norderney, maar dan kost het wel drie dagen om in Helgoland te komen. Bovendien zijn het Westgat bij Schiermonnikoog, de Sluchter en het Dovetief bij Norderney zeer veranderlijke en bij sterke aanlandige winden ook gevaarlijke zeegaten. Ook Borkum biedt in geval van nood een veilige haven, maar de havenfaciliteiten zijn daar zeer matig. Bovendien moet je dan een heel stuk terugvaren voordat je de route naar Helgoland weer kunt oppakken.
Route 2
Voor de route met een lopende oostenwind terug naar Nederland kiezen we ervoor om tenminste 2 Nm ten noorden van het VSS Terschelling-German Bight te blijven. Nadat we het VSS Jade bij Helgoland haaks zijn overgestoken zetten we koers op een punt ergens boven Terschelling. Onderweg komen we van oost naar west de windmolenparken (in aanbouw) Godewind I+II, Nordsee One en Borkum Riffgrund tegen. We zeilen die vrij door net zuid langs de kardinale tonnen die deze parken markeren te zeilen. Zo blijven we ook net 2 Nm vrij van het VSS. Eenmaal boven Terschelling steken we het VSS haaks over om daarna naar Vlieland te varen.
Voor als het moeilijk wordt
Route 3
Bij een trein stevige depressies met westelijke winden kun je het wel vergeten om terug naar Nederland te zeilen. Je moet dan je kansen afwachten totdat een koufront van een wegtrekkend laag is gepasseerd, en een rug van hogedruk voor de nieuwe depressie uit over de Duitse Bocht trekt. De wind draait dan eerst naar NW, neemt af om later naar ZO te draaien. Ons doel is om minimaal naar Norderney te varen en met een beetje geluk komen we zelfs verder.
We vertrekken dan met HW uit Helgoland en varen zo hoog mogelijk aan de NW wind richting VSS Jade. Die steken we met de motor bij haaks over. Vervolgens gaat het weer hoog aan de wind verder totdat het VSS Terschelling-German Bight ons dwingt deze dwars over te steken. Hierna zetten we weer aan de wind koers op de uiterton van het Dovetief. Vrijwel de hele tocht maken we gunstig gebruik van het uitgaande tij dat ons veel westelijker verzet dan we op grond van onze koers zouden verwachten. Ergens boven Norderney kentert het tij. Heel mooi, want in het Riffgat rond de kop van Norderney willen we het inkomende tij mee hebben.
Slecht weer route
Route 4
Eenmaal op Norderney hoeven we niet meer over open zee. Er loopt een uitdagende waddenroute naar Delfzijl die door schepen tot maximaal 2 meter diepgang bevaren kan worden. Wel moet er over twee diepe wantijen worden genavigeerd, en dat betekent strikt op tijd varen. We vertrekken ongeveer 4-3 uur voor HW uit Norderney om zo vroeg mogelijk over het met prikken betonde wantij Memmert Wattfahrwasser te varen. Hierna is het met minimaal 5,5 knoop over de Osterems naar het tweede wantij naar de Westerems. Daarna is het nog 2,5 dag via de staandemastroute door Groningen en Friesland naar Harlingen.
Heerlijk, helder, Helgoland
Haven
De haven van Helgoland bestaat uit een met gigantische muren omzoomde Vorhafen die groot genoeg is om op en af te tuigen. In de noordelijke punt daarvan ligt de Südhafen. Hier meer je strikt op lengte naast elkaar af. Vijftien dik is hier geen uitzondering. De lengtes staan met grote letters op de drijvende steigers aangegeven. Houd je hieraan want men is hier Duits streng. Dit geldt ook voor het betalen van havengelden in het havenkantoor aan de overkant. Je komt zomaar op een zwarte lijst. Voor belastingvrije zeer schuimende diesel moet je omvaren naar de Binnenhafen. Let op, de mensen zijn hier overgevoelig voor het lekken van diesel in de haven. Drinkwater is moeilijk verkrijgbaar op Helgoland.
Tijgolf
Onderweg zul je door eb en vloed de stroom mee en tegen krijgen. In de Duitse Bocht verplaatst het tijdstip van HW en LW zich van west naar oost. Hierdoor is de tijd tussen de kenteringen de Duitse Bocht in veel langer dan omgekeerd als je terugvaart. Bij een bootsnelheid van 5,5 knoop is dit respectievelijk 8,5 en 5,5 uur. Je kunt Helgoland dus altijd tijonafhankelijk aanlopen.
Oversteken verkeersscheidingsstelsels
De Duitse autoriteiten zijn zeer streng als het gaat om de handhaving van de regelgeving rond het haaks oversteken van verkeersscheidingsstelsels.
De boetes zijn zeer hoog. Ze verwachten dat je ongeveer 1 mijl voordat je het VSS invaart je de koers haaks hierop verlegt, zodat het voor de grote scheepvaart duidelijk is dat je gaat oversteken.
Folkloristische seefunk
Wie van de Duitse taal houdt, moet beslist eens luisteren naar het uitgebreide zeweerbericht dat in bombastisch Duits door de Küstenfunkstelle DP07 op de marifoon wordt uitgezonden. Lokale tijd: 07.45 uur / 09.45 uur / 12.45 uur / 16.45 uur / 19.45 uur. Kanalen: 61 Borkum / 28 Accummersiel / 25 Bremen / 24 Elbe-Weser / 26 Nordfriesland.
Helgoland is zo’n plek waar je minimaal een keer in je leven naar toe moet zijn gezeild. Vooral in het hoogseizoen kan het loeidruk zijn met bezoekende jachten.
Geschiedenis
In de tijd van de Hanze stond het eiland al bekend als piratennest. In 1807 werd Helgoland door de Engelsen op de Denen veroverd. In 1890 kwam het eiland in handen van de Duitsers, in ruil voor het Oost-Afrikaanse eiland Zanzibar. Keizer Willem II bouwde Helgoland vervolgens uit tot een marine-steunpunt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had Hitler hier onderzeeboten in ondergrondse bunkers verstopt. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Helgoland door de geallieerden zwaar gebombardeerd. In 1947 hebben de Engelsen zelfs geprobeerd het hele eiland op te blazen, maar dat is niet gelukt. In 1952 mochten de bewoners weer terugkeren. Sindsdien is de belangrijkste inkomstenbron van de eilanders het toerisme en de belastingvrije verkoop van voornamelijk tabak, drank en parfum.
Unterland en Oberland
Helgoland kent een laag (Unterland) en een hoog gedeelte (Oberland). In het Unterland ligt de haven. Een voetpad leidt langs bontgekleurde houten winkeltjes en opbergschuren (Bunden) naar een dorpje met de hotels, winkels en horeca. Via trappen, een lift of een steil pad kom je op het Oberland. Hier wonen de Helgolanders. Ze hebben zelfs volkstuintjes waar ze in weer en wind tegen de klippen op tuinieren. Ook staat hier de vuurtoren en een reusachtige zendmast.
Geologie en natuur
Het brokkelige rode gesteente dankt zijn rode kleur aan een zeer hoog ijzergehalte. Aan de gelaagdheid ervan is te zien dat dit een sedimentair gesteente is. Ongeveer 65 miljoen jaar geleden heeft het onderliggende steenzout deze bondzandsteenlagen als gebergte schuin omhoog gedrukt. Door erosie in de ijstijden is alleen het eiland Helgoland hiervan overgebleven. Aan de noordwestpunt van het eiland staat de Lange Anna. Het is een kwestie van tijd totdat deze monoliet zal omvallen.
De rotsklippen op het eiland bieden nestplaats aan tal van zeevogels die hier in het voorjaar broeden. Vooral de kolonie Jan van Genten is zeer indrukwekkend. Het is een lust voor het oog de jonge vogels op de thermiek langs de rots te zien leren landen.
Kaarten
NV Verlag: NV Atlas NL1 Oostende naar Borkum, inclusief app
NV Verlag: NV Atlas DE13: Ostfriesland, inclusief app
Boeken
Törnführer Nordseeküste 1, Cuxhaven bis Den Helder, Jan Werner. ISBN 9783667104373 Vaarwijzer Scandinavië en de Oostzee, René Vleut, ISBN 9789064103933
Door de Duitse Bocht (e-book), René Vleut, via watersport-e-boek.luondo.nl
Getijden
Quicktide: www.nautin.nl
BSH: Gezeitenkalender 2017 (Het blauwe boekje)
Omslagfoto en foto’s: René Vleut
Tekst: René Vleut
