Komt er een archipel van zonne-atollen in het IJsselmeer?

Een plan voor zonne-atollen in het IJsselmeer is officieel ingediend bij het ministerie, ondanks felle protesten van natuurorganisaties. Vorige week schreven we al over de primeur van het kunstmatige energie-eiland voor de kust van België. Volgens de bouwplannen komt een deel van dat kunstmatige eiland in een Natura 2000-gebied te liggen. Ook de kunstmatige atollen met drijvende zonnepanelen komen volgens de initiatiefnemers te liggen in een Natura 2000-gebied van het IJsselmeer. Hoewel projectontwikkelaars het plan haalbaar en uitvoerbaar verklaarden, blijft de grote vraag of de zonne-atollen überhaupt wel wenselijk zijn voor de natuurlijke omgeving.

Natuurherstel Wieringerhoek

Rijkswaterstaat start in 2025 met grootschalig natuurherstel in het IJsselmeer, omdat de biodiversiteit daar sterk onder druk staat. Een van de projecten is de aanleg van het nieuwe natuurgebied Wieringerhoek, tussen het IJsselmeer en de Waddenzee. Hiermee wil Rijkswaterstaat deels de Delta herstellen die de Zuiderzee was, voor de aanleg van de Afsluitdijk. In de Wieringerhoek zal een ‘natuurlijke overgang’ van zout naar zoet water gecreëerd worden. Met dit brakke water verbeteren hopelijk de overlevingskansen van zoetwatervissen die nu soms in de Waddenzee terechtkomen. Daarnaast wil Rijkswaterstaat ook betere leefgebieden aanleggen voor vogels en vissen om de biodiversiteit in het IJsselmeer te verhogen.

Buitendijks plan

Als onderdeel van dit project Wieringerhoek kwam Kor Buitendijk met het idee voor de zogenaamde zonne-atollen in het IJsselmeer. Deze kunstmatige eilanden zijn bedoeld voor het versterken van de natuur en het opwekken van grote hoeveelheden zonne-energie. De atollen en enkele recreatie-eilanden zullen zo’n 3,5% van de oppervlakte van het IJsselmeer beslaan, meldt Solar Energy. De drijvende zonnepanelen kunnen naar schatting jaarlijks 1,7 terawattuur aan zonne-energie opwekken. Lage dijken zullen de panelen beschermen tegen de golfslag van het IJsselmeer en vormen zo een “archipel” van zonne-atollen.

Haalbaar en uitvoerbaar

Onderzoeksinstituut Deltares en adviesbureau Bureau Waardenburg onderzochten het plan voor de “IJsselmeer archipel” uitgebreid en concludeerden dat het kansrijk was. Daarna werkten baggerbedrijf Van Oord en zonnepanelen fabrikant GroenLeven het plan uit tot een “haalbaar en uitvoerbaar buitendijks plan”, zo meldde Solar Magazine op 1 maart in een artikel. Het plan is door de initiatiefnemers inmiddels ingediend bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Maar “schijnoplossing“

Hoewel de bedenkers, baggerbedrijven en fabrikanten van zonnepanelen mateloos enthousiast zijn over het plan, zijn natuurorganisaties en bewoners van omringende dorpen dat allesbehalve. Zo zijn bewoners van Andijk bang dat de atollen hun uitzicht op het weidse IJsselmeer ernstig zullen aantasten, schrijft het Noordhollands Dagblad recent. Al in 2020 stond er een fel opinieartikel van natuur- en milieuorganisaties in dezelfde krant: “…wij zijn hier ook faliekant op tegen gezien de schadelijke gevolgen voor de natuur en het landschap. Het voorstel voor zonne-atollen in het IJsselmeer lijkt misschien een aantrekkelijke optie, maar is voor de natuur een schijnoplossing.” De boodschap van onder andere bestuurders van Natuurmonumenten, Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland en de Vogelbescherming is heel helder: zonne-atollen op het IJsselmeer zijn absoluut niet in het belang van de natuur.

Echte oplossing: binnendijks plan

De organisaties stellen ook meteen een “echte oplossing” voor: nieuwe natuur en zonnepanelen op het land bínnen de dijk van de Wieringermeerpolder. Volgens de organisaties vormt namelijk elk extra bouwwerk op het IJsselmeer een bedreiging voor de reeds bedreigde vogelsoorten die er leven. Op land, binnendijks, natuurgebieden uitbreiden en zorgen voor meer mogelijkheden voor het opwekken van groene energie is daarentegen niet schadelijk voor de flora en fauna. Natuurherstel zoals Rijkswaterstaat dat wil bereiken met brak water en een nieuw natuurgebied is zeker bevorderlijk voor de beschermde diersoorten en ecosystemen van het IJsselmeer; nieuwe kunstmatige eilanden of atollen zijn dat absoluut niet.

Initiatiefnemer Buitendijk snapt volgens het Noordhollands Dagblad de bezwaren niet. Volgens hem is zijn plan juist ook ontstaan om de natuur te helpen en kunnen er door het creëren van ondieptes voor de atollen onder andere meer waterplanten groeien. Volgens de natuurorganisaties is dit echter “de verkeerde natuur op de verkeerde plek”.