Naast de grote Tall Ships zijn er op Sail Amsterdam ook tal van kleinere Nederlandse en Europese traditionele zeilschepen te zien. De verschillende behoudsverenigingen presenteren zich onder andere in het Oosterdok, de IJhaven, maar ook in het Motorkanaal. Redacteur Willem Plet belicht een aantal vaak onbekende scheepstypen die in deze havens te bezichtigen zijn.
De Zalmschouw
Met 38 boten is de Zalmschouw het scheepstype waarvan er het meeste aanwezig zijn op Sail Amsterdam. De historische vissersboten in het Oosterdok zijn van af een afstandje makkelijk te herkennen aan de bruine tenten voor de mast en de geur van gebakken vis en lijnolie. De schippers lopen er rond met scheepsklompen en klederdracht is meer een regel dan uitzondering. Vanaf de steiger is het leven aan boord open en bloot te zien. De klompen hangen ondersteboven aan de roeipennen, de olielampen hangen buitenboord en de kacheltjes staan klaar om vis op te bakken. De vereniging tot behoud van de zalmschouw werd in 1991 opgericht om de bouwtechnische gegevens vast te leggen, het vissen met de bootjes op rivieren en binnenwateren te stimuleren, maar vooral ook voor de gezelligheid. ‘Onze vereniging telt 250 leden en evenveel zalmschouwen, omdat je alleen lid kan worden als je er eentje hebt’, vertelt oud voorzitter Henk van de Sar. ‘Daarvan zijn er 100 geklonken, dus nog origineel. De rest is gelast en veel daarvan komen uit het snijpakket dat we met de vereniging hebben ontwikkeld. We schatten dat er buiten de vereniging nog eens 150 zalmschouwen in Nederland rondvaren’.
Historie
De Zalmschouw werd gebruikt, zoals de naam het verraad, voor de visserij op zalm. ‘Maar in de praktijk wilde de vissers alles wat zwom natuurlijk wel hebben’. De bootjes werden tot de laatste zalm in 1955 werd gevangen ingezet door vaak arme luiden om in hun etensbehoefte te voorzien. Door modernisering van de maatschappij, de vervuiling van de rivieren, de afsluiting van de delta in Zeeland en daarmee het verdwijnen van veel vissoorten hielden de laatste ermee op en raakten de bootjes in vergetelheid. ‘Mijn opa viste er de hele zomer mee om bij te verdienen. Zo liet hij zich met een bevriende vissersfamilie de rijn op slepen – vaak in ruil voor verse vis- en dan dreven ze met twee zalmschouwen en een net ertussen weer de rivier af.’, aldus Gert Hulsdouw, penningmeester van de Vereniging. ‘Vaak namen ze de zeilen niet eens mee, of voeren ze met één zwaard dat ze van boord naar boord over zetten. Ze kwamen toch wel weer aan bij de monding van de rivier!’
De boot
De zalmschouw is een verzamelnaam voor meerdere typen die een aantal basisvormen overeen hebben. Zo typeert de zalmschouw zich door een spitse en rechte voor- en achtersteven, een knikspant met een plat vlak en een boeg die hoger dan de achtersteven is voor het binnenhalen van de netten. De tuigage bestaat uit een massieve onverstaagde mast met een spriettuig met fok, twee zijzwaarden ( soms één) en een aangehangen roer. De zalmschouw is een open boot met voor de mast een mogelijkheid voor het opzetten van een passende tent en achterin een open kuip met een bun voor het bewaren van de vis. ‘Maar je hebt dus verschillende typen zalmschouwen die werden gebruikt in verschillende gebieden. Soms werd er in de monding van de rivier mee gevist en moest de boot iets hoger en groter zijn en soms bij de bron waar weer andere eisen aan gesteld werden. Zo heb je de de Meerkoet (<5m), de Fanny <6m), de Driekwarter (6.90m) en de zegenboot (7.20). Dan had je ook nog het type Vishaler die wel 10.40 meter lang kan zijn, maar daarvan weten we niet of het nu wel of niet zalmschouwen zijn. De vishalers werden ingezet om de vis van de zalmschouwen af te halen op het water zodat de vissers door konden blijven vissen. Een soort van tussenhandelaren dus’. De meeste zalmschouwen komen oorspronkelijk uit Noord-Brabant en Zuid-Holland, maar zijn inmiddels over het hele land verspreid.
Specificaties ‘Zegenboot’ 
Lengte: 7.20 m
breedte: 2.50 m
diepgang: 0.30 m
Waterverplaatsing: 800 Kg
Zeiloppervlak: 16m2
www.zalmschouw.nl
Tags: SAIL Amsterdam Last modified: 29 januari 2019
Wat mij opvalt aan de meeste zalmschouwen dat de buitenboordmotor aan de stuurboordzijde zit, zelf heb ik vanaf mijn 14 tot 27 jaar met mijn vader op het Hollands diep met een zalmschouw cq aalboot de KL 8 gevist en omdat de kubben en ankerkuil over stuurboordzij werden binnen gehaald zat de buitenboordmotor aan bakboordzij.
Ook het zeilen met de huik omhoog was ongewoon evenals de slagen van de schoten en de zwaardloper om de kikkers
Wie oh wie? Kan mij helpen aan een tekening o.i.d van een getuigd zalmschouw.
We zijn op zoek naar een tuigage de mast is aanwezig, maar ik weet niet of er een gaffel en of spriet of wat dan ook nodig is. Graag uw reacties aan zaanoever16@gmail.com bvb dank piet hoogmoed
De zalmschouw had een spriet tuig