In augustus zijn de Friese wateren weer het strijdtoneel van eeuwenoude Skûtsjes. Vorig jaar zeilde Noah Moeys mee tijdens het IFKS, aan boord bij De Drie Haringen. Op een Skûtsje gaat het er soms lomp en ruw aan toe. “Alles is groot. De boot, de handen van de mannen, het zeil en de zwaarden.” Hoe kijkt Noah terug op haar avontuur? Je leest het in Zeilen editie 08/2023.
Gehurkt tegen de stalen bolder rolt Sjef Roest (57) met eeltige vingers zijn shag. “Ons Skûtsje vaart het beste met windkracht 4 in diep water,” zegt de Enkhuizer, terwijl hij met heldere ogen in zijn verweerde gezicht over het Hegermeer tuurt. “Dan gaan we minder zwabberen door het grondeffect. Maar hier bij Heeg is het ondiep dus we moeten extra ons best doen.”
De zeiler steekt zijn sjekkie op en fronst zijn wenkbrauwen.
Aan boord van volgschip Vrouwezand wordt druk gediscussieerd. Morgen worden er weer wedstrijden gevaren en het belooft qua wind een goede dag te worden voor team De Drie Haringen. Met hun gelijknamig Skûtsje uit Enkhuizen hoopt de veertienkoppige bemanning in de top 8 te finishen. Vanochtend is er voor Stavoren geracet en nu ligt de vloot van het Iepen Fryske Kampioenskippen Skûtsjesilen (IFKS), bestaande uit 63 Skûtsjes, bij het Friese dorp Heeg. Vanaf de volle haven zie je op het water meerdere Skûtsjes en volgschepen als één gigantisch vlot voor anker liggen. Discobollen doen de avondlucht oplichten en de hit Skûtsjesilen schalt over het water. “Echte Friezen wurre neat versloan!” klinkt het gebrul.
Zeilende vrachtwagens
Skûtsjes: waarschijnlijk heb je de bruine zeilen en houten masten weleens voorbij zien glijden. Wat maakt deze schepen zo typerend voor Friesland? “Er bestaat maar een bepaald aantal Skûtsjes, omdat ze allemaal tussen 1889 en 1933 gebouwd zijn. Het waren toentertijd de vrachtwagens van Friesland,” legt Sjef uit. Hij is tijdens de vaart met Ben Kostelijk (37) aan boord van De Drie Haringen verantwoordelijk voor het bedienen van de grootschoot. Voor 1889 werden er houten. Skûtsjes gebouwd; de overgebleven schepen hebben staalijzeren rompen. Een Skûtsje lijkt op een Friese Tjalk maar is langer en breder, heeft een gebogen gaffel en een bolle boeg. De breedte van de schepen varieert.
Zo smal als de bruggen en sloten waren op de plekken waar het Skûtsje voornamelijk voer, zo breed kon het Skûtsje zijn. Doordat ze 30 tot 40 centimeter diepgang hadden, voeren ze bijna overal. De vracht bestond voor namelijk uit mest, turf en veen, en de schippersfamilie woonde in de piepkleine roef op het schip.
Vrije tijd kopen
Bij het ochtendgloren verzamelt het team zich aan boord van het Skûtsje, verderop in de haven. Schipper Thomas de Boer (33) staat te trappelen: de zon schijnt, er is een stabiel windje van 13 knopen en hij heeft er zin in. In 2018 kocht hij met twee andere ondernemers De Drie Haringen, om Enkhuizen een Skûtsje te schenken en voor zichzelf “vrije tijd te kopen”. Met zijn zeilschool en meerdere horeca gelegenheden leidt de Enkhuizer een druk bestaan. Al is het bezig zijn met een Skûtsje veel geregel, toch ziet hij het meer als vakantie. “Anders was ik nu niet lekker op het water,” zegt Thomas.
Zeilen 08/2023
Ben je benieuwd naar de rest van het verhaal? Wanneer beweegt De Drie Haringen als een dame? Hoe zijn vrouwen eigenlijk vertegenwoordigd in de wedstrijd? Wat wordt bedoeld met ‘exclusieve bubbel’? Wat is het geheim van Piipsters-skûtsjes? Hoe verliep de wonderbaarlijke zoektocht naar het laatste Piipsters-skûtsje? Waarmee kunnen de leden een deel van hun contributie terugverdienen? En op welke positie eindigt de bemanning van De Drie Haringen? Je leest het allemaal in Zeilen 08/2023. Koop het nummer hier online in de webshop of lees (het artikel in) Zeilen hier digitaal. De editie is ook tot en met woensdag 23 augustus verkrijgbaar in de winkel. En wil je vanaf nu elke maand dit soort verhalen lezen? Word dan hier abonnee.
Tussen wal en schip
De redacteur en fotograaf van dit artikel heeft ook een eigen fotoexpositie in de bibliotheek in Utrecht. Klik op de Facebook post om hier meer over te lezen.
Omslagfoto en foto: Noah Moeys
Tekst: Noah Moeys
