Plakken of rollen?

Er komen steeds meer middelen op de markt als alternatief voor de traditionele aangroeiwerende middelen. Een van de alternatieven is Finsulate, een systeem waarbij een film met fijne, rechtopstaande vezels op de huid van het onderwaterschip wordt geplakt. We gaan kijken hoe een Hanse 348 wordt voorzien van dit bijzondere product.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met: 

Frans Welsch is de trotse en tevreden eigenaar van een Hanse 348 uit 2018. Hij vaart er met zijn vrouw mee in Friesland, op het IJsselmeer en af en toe maakt hij een tochtje naar het Wad. De door de werf aangebrachte antifouling was na bijna twee seizoenen varen aan vervanging toe. Nadat Welsch in Zeilen (11/2020) het artikel over verschillende ervaringen met antifouling had gelezen, bekeek hij verschillende systemen om op zijn Hanse aan te brengen. Omdat de wetgeving rondom antifouling steeds strenger wordt, en hij het liefst een zo milieuvriendelijk product wilde laten aanbrengen, viel zijn oog ook op Finsulate. “Uiteindelijk heb ik voor dit systeem gekozen omdat het gegarandeerd vijf jaar zo goed als onderhoudsvrij is. Dat scheelt een hoop werk als de boot op de wal staat. Maar ook het feit dat Finsulate helemaal geen stoffen achterlaat in het water, speelde mee in de keuze. Milieuvriendelijker wordt het niet.”

Oorsprong

Rik Breur is de oprichter en drijvende kracht achter Finsulate. “Na mijn studie materiaalkunde aan de TU Delft ging ik bij TNO in Den Helder aan de slag. Daar deed ik onderzoek deed naar corrosie, maar door mijn liefde voor biologie had ik eigenlijk meer interesse in de micro-organismen die aangroei op schepen veroorzaken.

Eigenlijk is daar het idee ontstaan om Finsulate te ontwikkelen.” Het materiaal is gebaseerd op het principe van de zee-egel; ondanks dat het stekelige zeediertje zich altijd onder water bevindt, heeft het geen last van aangroei. Na heel wat onderzoek en testen met beplakte panelen in de Oosterschelde is het Breur gelukt het zee-egelprincipe te imiteren op een polyesterfilm met kleine nylon vezels. Biomimetica heet dit: het nabootsen van modellen, systemen en elementen uit de natuur om zo complexe menselijke problemen op te lossen.

Breur: “In eerste instantie, rond 2002, is het idee toegepast op netten van viskwekerijen. Dat werkte goed, maar het was te duur om rendabel te zijn.” De ontwikkeling ging door en Breur richtte zijn pijlen op de professionele zeevaart. Inmiddels vaart al langere tijd een onderzoeksschip van Fugro rond, beplakt met Finsulate. “Toen het schip na vijf jaar op de Atlantische Oceaan heen en weer gevaren te hebben voor onderhoud de kant op moest, bleek dat het systeem na een goede schoonmaakbeurt nog prima voldeed. Het kon weer jaren mee.

Opvallend: het brandstofgebruik van het schip was in al die jaren gelijk gebleven, in tegenstelling tot dat van de zusterschepen. Die waren meer gaan verbruiken naarmate de aangroei toenam. Breur: “Dit alles zorgde ervoor dat we vanaf 2017 Finsulate zijn gaan toepassen op de watersport.” Met resultaat: in 2018 werd het antifoulingalternatief gekozen tot HISWA Product van het Jaar, en sinds 2017 zijn al zo’n vierhonderd jachten voorzien van een laag Finsulate.

In de loods

In een koude, maar overdekte winterberging in Stavoren staat de Hanse van Welsch klaar om beplakt te worden. Het onderwaterschip is door Skipsmaritiem al ontdaan van de oude antifouling en op de kale gladgeschuurde ondergrond is een epoxy coating aangebracht. Voor de gelegenheid van de demonstratie plakt Breur vandaag zelf. De Hanse 348 wordt systematisch beplakt: eerst brengen Breur en zijn assistent een circa zeven centimeter brede strip aan – van voren naar achter – over het midden van de onderkant van het schip. Daarna wordt aan stuur- en bak- boord zo’n zelfde strip ter hoogte van de waterlijn geplakt.

Het materiaal voelt zacht aan, alsof er een laagje vilt op je boot wordt geplakt. Dat voelt onnatuurlijk. Je zou denken dat dit in het water juist tot veel meer weerstand leidt. “Dat valt erg mee,” zegt Breur. “Tijdens de sleepproeven die we hebben gedaan, bleek dat de wrijving een fractie toenam, maar ook dat de stroming rond het schip zich verder achter het schip sloot. Wat precies het rendement daarvan is, konden we in de tank niet meten, maar in de praktijk blijkt dat het de toegenomen weerstand ongeveer compenseert.”

Naadloos op maat

Na die eerste strips worden van het achterschip naar de boeg stroken van vijftig centimeter breed verticaal op de romp geplakt. Breur gebruikt deze breedte om te voorkomen dat het materiaal gaat plooien door de rondingen van de romp. Ter hoogte van de reeds geplakte strips wordt het materiaal nagenoeg naadloos op maat gesneden.

De binnenzijde van Finsulate bestaat uit een zelfklevende polyesterfolie, de buitenzijde uit rechtopstaande, korte nylon vezeltjes. Die vezeltjes zijn te dun en staan te dicht op elkaar voor micro-organismen om zich eraan te hechten. Hierdoor ontstaat de aangroeiwerende werking. Het is de combinatie van lengte, dikte en dichtheid van de vezels die bepaalt of het wel of niet werkt. “Daar is research aan vooraf gegaan. “Breur en zijn assistent werken gestaag door, van achteren naar voren. Langzaam wordt het onderwaterschip egaal matzwart; voorlopig is dit de enige kleur die wordt geleverd.

Lekker schoon

Een toevallige voorbijganger kan het niet nalaten om even te voelen aan de viltachtige onderkant. Het valt hem direct op hoe schoon en opgeruimd de werkplek is. En inderdaad, een zeil op de grond tegen eventuele verfspatten is niet nodig. En omdat er bij het plakken geen gevaarlijke gassen vrijkomen, kan het (verf)masker ook achterwege blijven. Het aanbrengen van de folie lijkt in eerste instantie een eenvoudige klus. Toch levert Finsulate niet aan doe-het- zelvers. “De hechting van het materiaal is cruciaal voor de duurzaamheid. Daar houden we graag zelf controle op, om de kwaliteit te kunnen waarborgen,” aldus Breur. Het materiaal is sterk en beschadigt niet snel, ook niet bij het in en uit het water halen van de boot. “Misschien kunnen bij een platbodem, met hele harde kimmen, beschadigingen ontstaan, maar alleen bij het uit het water hijsen. Gaat een boot het water in, dan beschermen we het materiaal altijd met stukken karton. Zo’n beschadiging is overigens eenvoudig te repareren door het stukje eruit te snijden en er een nieuw stukje in te plakken.”

Rimpelvrij

In de hal in Stavoren is inmiddels de kiel aan de beurt. Eerst wordt de strip in de lengte over de kiel geplakt: hiermee heeft de voorkant van de kiel een betere bescherming. Door goed rekening te houden met de welvingen van de kiel wordt de folie rimpelvrij geplakt.

In theorie kan de boot direct het water in als het materiaal eenmaal is aangebracht, maar meestal zit er tussen het plakken en te water laten nog een dag. Het beplakken met Finsulate van deze Hanse kost ongeveer 2500 euro. Dat is inclusief vijf jaar garantie, waarbij het overigens de verwachting is dat het materiaal veel langer meegaat. Eventuele kosten voor de voorbehandeling van het onderwaterschip met een epoxy primer zijn niet meegerekend. Voor het behandelen van een jacht heeft Finsulate ongeveer een dag nodig.

De Hanse van Frans Welsch zal in het voorjaar het water in gaan. Ook nieuwsgierig naar zijn eerste bevindingen? Houd dan de Zeilen in de gaten in het najaar, wanneer we Welsch zullen bevragen over het eerste seizoen met zijn nieuwe onderwaterschip.