De zware onweersbui was al urenlang dichterbij aan het komen. De hoge pieken van ons vaardoel, het eiland Grytøya, waren nog nét te zien. De eerste spetters vallen als we het haventje Lundenes binnenvaren. Een auto stopt, Halvard springt eruit en sprint de steiger op. Zodra we vast liggen hebben we tijd om elkaar te omhelzen. Zes jaar geleden zagen we elkaar voor het laatst, in Fiji. Halvard en Ann-Helen verkochten hun jacht Wilhelm in Australië; we zijn nieuwsgierig hoe het met ze gaat en hoe ze op dit mooie, arctische eiland terechtgekomen zijn. “Nu niet,” zegt Halvard en hij sprint weer weg, “het gaat regenen, dus ik moet mest uitrijden over het land.” Grinnikend maken we de boot aan kant en begin ik groenten te snijden voor een grote pan nasi.
Boeren en vissers
Grytøya is prachtig
’s Avonds vertellen ze over hun thuiskomst in Noorwegen na vijf jaar zeilen; op zoek naar een plek waar ze prettig konden wonen en werken. “Mijn ouders hebben hier een kleine boerderij en leven grotendeels zelfvoorzienend. We helpen ze op de boerderij, naast ons werk in Harstad, op het naburige eiland” legt Halvard uit. Ann-Helen wijst naar de Bifrost, hun nieuwe boot. “Daarmee nemen we af en toe mensen mee voor expedities in de Vesterålen archipel rondom Grytøya. Zeilen en skiën.” Stilletjes blijf ik me verbazen over de taaiheid van mensen hier.
“Onderweg hebben we heel vaak van die eenzame huizen gezien, op een strook groen onderaan een hoge berg. Ver weg van alles en iedereen. Hoe zit dat? Wie wonen daar?” vraagt Wietze. Halvard glimlacht: “het is een oude manier van leven hier in het noorden. De mensen hadden een huis, een stal en een botenhuisje bij het water. In de winter komt de haring en de kabeljauw, met name rond de Lofoten. Van heinde en verre kwamen de mannen in kleine boten aangeroeid of gezeild om te vissen. Handelaren kochten de vis op, die werd gezouten en gedroogd. Dat is de klipvis. Op de Lofoten werd de vis aan rekken gedroogd, dat is stokvis.
De vrouwen en kinderen zorgden in die maanden voor het vee. Nadat de vis weer weggetrokken was, keerden de mannen terug naar huis. De boerderij en de vis die ze dichtbij vingen was genoeg om het gezin te onderhouden.” Er gaat bij ons een lampje branden: in een museum hadden we gezien dat de dokter, onderwijzer, pastoor en vroedvrouw zich roeiend tussen deze afgelegen huizen verplaatsten. Nu snappen we waarom. Halvard: “Voor het vervoer van vracht tussen de visgronden en de afzetmarkt waren grotere schepen nodig. Ik heb morgen een verrassing voor jullie.”
Anna Rogde
De volgende dag stappen we op de veerboot naar Harstad, een regiocentrum dat maar acht mijl zuidelijker ligt. Al rijdend wijst Halvard naar het ziekenhuis, waar Ann-Helen op de IC werkt. Als we om de beschutte baai heenrijden, valt meteen een prachtig lichtblauw schip op. “De Anna Rogde, een van de vijf grootste zeilschepen van Noorwegen” wijst Halvard. Tien minuten later staan we ons te vergapen op het dek. “Ik ben hier projectleider” legt hij uit. “Dit schip is gebouwd in 1868. In 1873 is het gekocht door mijn betovergrootvader en het schip is 103 jaar in onze familie geweest. Oom Wilhelm, mijn lievelingsoom, heeft er zijn hele leven op gevaren. De Anna Rogde heeft een grote rol gespeeld in alle handels- en goederenstromen in deze hele regio: vis, bouwmaterialen, allerhande handelswaar.” Het schip is nu eigendom van een museum en is het paradepaardje van de stad.
Anna Rogde. Credit C. Kråkenes
Na een grondige restauratie is het een lust voor het oog. “Ik zie aan alles dat jullie vaak gaan varen?” vraagt Wietze. “Klopt, zeker twee keer per week” zegt Halvard, Verbaasd kijken we hem aan. “We werken samen met een school in het project Ungt Blod (Jong Bloed)” begint hij. “Kinderen tussen 14 en 18 die moeite hebben om gemotiveerd naar school te blijven gaan, werken hier een paar dagen per week. We geven ze praktijkles, maar belangrijker nog: we geven ze het gevoel dat ze er toe doen en dat ze dingen bereiken. Fouten maken, ervan leren en weer doorgaan. We laten ze zien dat, als ze hun school afmaken, een carrière in de maritieme industrie in het verschiet kan liggen.” Het project loopt nu een aantal jaren; er worden goede resultaten geboekt. Zeilen als middel om jongeren te helpen met hun toekomst, het kan niet mooier.
Zout
Als we benedendeks rond mogen kijken, legt Halvard allerlei bijzonderheden uit. “Bij de restauratie bleken de kielbalk en de spanten keihard te zijn. Dat kwam van al het zout van de vis die er tientallen jaren in vervoerd is.” ’s Avonds eten we bij hen thuis in hun sfeervolle huisje aan het strand. Verhalen over de jaren waarin we het zout in ons haar en het zand tussen onze tenen hadden. Het lijkt een eeuwigheid geleden, maar we herinneren het ons als gisteren.
De volgende dag zeilen we naar het zuiden, door het smalle kanaal tussen de Lofoten en het vasteland waar de gierende stroom ons recordsnelheden laat lopen. Aan de zuidkant varen we in een spectaculair zeilgebied: steile bergen, kleine eilanden en smalle waterwegen ertussen. Het varen hier is een combinatie van puzzelen om de juiste route te vinden en eindeloos trimmen van de zeilen om de dwarrelwind tussen de bergen te benutten.
De smalle doorgang naar de Vestfjord op een windstille dag
Kjerringøy
Na een paar dagen heerlijk varen langs de indrukwekkende kust met z’n steile bergen en talloze baaitjes, knopen we vast in Kjerringøy, een plaatsje waar ik erg naar uitgekeken heb. Een leuke Noorse film, de Telegrafist, is daar opgenomen. ’s Avonds, na het eten, bekijken we hem nog een keer. De volgende dag gaan we op pad en vinden alle plekken waar de film is opgenomen: op en rond een oude handelspost die nu een museum is. En alle puzzelstukjes vallen nog meer op hun plek.
De oude handelspost Kjerringøy
Eind 1700, begin 1800 viel Noorwegen onder Deens bestuur. Er mocht alleen in steden handelgedreven worden, omdat daar belasting geïnd werd. Maar in het noorden waren geen steden, dus waren daar zo’n 200 handelsposten. Slechts een paar daarvan zijn nog intact. Kjerringgoy is daar één van. We dwalen door oude pakhuizen, stallen, het ‘grote huis’ en komen terecht bij een jonge vrouw die plat, hard roggebrood staat te bakken. “Dit namen de vissers mee in hun boten” legt ze uit. We mogen het proeven en het is heerlijk. Zeker met boter en suiker erop.
In Kjerringøy zien we hoe plat roggebrood gemaakt wordt
“Je ziet de Anna Rogde hier zo naar toe varen” zeg ik. De gids corrigeert me: “daarvoor is het hier te ondiep. In het begin ging alles met kleine boten en toen was Kjerringøy ideaal: ze konden ze zó het strand op trekken. Later nam Bodø die rol over, omdat het daar dieper was.”
Noord of zuid?
In het jachthaventje van Kjerringøy is het een gezellige boel: er wordt onderling veel informatie uitgewisseld. Iedereen is opgetogen over het aanhoudend mooie weer. “Gaan jullie noord of zuid?” is de standaardvraag. “Zuid” zeggen we. “Doe maar rustig aan” is het lachende commentaar, wijzend op het slechte weer in zuid-Noorwegen. We knikken ernstig, ons goed bewust van de lange weg die we nog te gaan hebben en de verlokkingen van het heerlijke weer hier. “Kennen jullie……?” is de volgende vraag en er volgt meteen een hele lijst van fijne plekken die we zéker gezien moeten hebben voordat we verder naar het zuiden gaan. We noteren alles, gretig zoekend naar elk mogelijk excuus om nog langer boven de poolcirkel te blijven hangen.
De volgende dag gooien we los. “Noord of zuid?” lach ik tegen Wietze, als we tussen de havenhoofden varen. “Zuid” lacht hij terug, “maar niet al te ver.”
Kjerringøy, Noorwegen, augustus 2023
Tags: Blog Anna Noord Last modified: 23 augustus 2023
