Met stralende ogen zet Andi de auto stil voor een gebouw. Wietze en ik volgen zijn blik. Even is het stil. En dan ineens: “Ah! De woning van de directeur”. Tevreden knikt Andi en springt uit de auto. We volgen hem als hij even met een bewaker praat. Ja hoor, we mogen naar binnen. Even later waan ik me in 1920. Als ik m’n ogen dicht doe en de koele wind over de veranda voel stromen, kan ik me voorstellen hoe de mensen vroeger in dit huis geleefd hebben: ver van huis in een warm land met een voor hen onbekende cultuur. Andi klapt in zijn handen en we klimmen weer in de auto. Even later staan we voor oude pakhuizen waar op de gevel staat: Borneo-Sumatra Handelsmaatschappij. 1921.
De oude directeurswoning
Tin
Jeff en zijn hergebruikte huizen
Toen we in Indonesië aankwamen, waren we vooral geïnteresseerd in alle verhalen rond de specerijen. Maar meer en meer vind je veel recentere verhalen van Nederlandse bedrijvigheid. Ons anker is gevallen bij Belitung, een eiland ten noorden van Java. In 1852 startten een stel Nederlandse ondernemers hier het bedrijf Billiton. Inmiddels is dat een van de grootste mijnbouwbedrijven van de wereld. Een opvallend detail is dat prins Willem Frederik Hendrik, de broer van koning Willem II, één van de investeerders was. Op de eilanden Bangka en Belitung waren grote hoeveelheden tin te vinden. Een heel populair metaal, dus heel veel mensen vonden werk in de mijnen. “Ze bouwden hele dorpen, compleet met scholen, voor hun personeel” legt Jeff uit. “Mijn vrouw is in zo’n huis geboren” gaat hij verder. Jeff is een nogal kleurrijke ondernemer die rotsvast gelooft in hergebruik en daar, zeker voor Indonesië, een leuke draai aan geeft. Hij koopt oude, vervallen, traditionele Belitungse huizen op. Dan haalt hij ze uit elkaar en zet ze op zijn eigen terrein weer in elkaar. Vervolgens worden ze als gastenverblijven verhuurd. Hetzelfde doet hij met oude boten: waar je ook kijkt, zie je bootonderdelen kunstig verwerkt in het restaurant. We dwalen door een huis dat uit de tijd van Billiton stamt en meer dan 100 jaar oud is. De ijzerhouten kozijnen zijn prachtig verweerd.
Lijstje
“Er zijn niet veel mensen geïnteresseerd in dat erfgoed” zegt Jeff nadenkend. “Wacht maar, ik maak wel een lijstje van leuke plekken in Tanjung Pandan. Dan kunnen jullie daar dinsdag naar toe”. En zo gezegd, zo gedaan. Zijn zwager Andi rijdt ons een dag rond en het is een heerlijke speurtocht langs oude gebouwen, kleine museumpjes en raadselachtige gevels. We zien op een foto achterin een gebouw een droogdok staan. Andi’s ogen glanzen: hij weet waar dat is! We rijden erheen en zien inderdaad nog zo’n typisch Nederlands dokje. Nu zit er een onderhoudsbedrijfje voor vissersboten. “Ik ben Boeginees” zegt Andi trots. We snappen niet helemaal wat dat inhoudt, dus hij scheurt naar een plek aan de oever van de rivier. Daar zitten allemaal kleine werfjes die grote houten vrachtschepen bouwen. Bij de containerhaven zien we even later dat die nog steeds het grootste deel van de vracht vervoeren.
Tollend van de indrukken staan we ‘s middags weer bij Jeff. Zijn zoon Zachary komt aangelopen. “Jullie hebben het allerleukste nog niet gehad!” zegt die vrolijk. Vragend kijken we hem aan. “Ik regel wel een boot en dan gaan we een dagje op stap. Kijk maar of er nog andere wereldzeilers mee willen”. Nou, een kort rondje met de bijboot over de ankerplek levert een groep van maar liefst zestien zeilers op.
Schoolreisje
Zachary legt uit hoe de eilanden ontstaan zijn
Het voelt alsof we op schoolreisje gaan als we allemaal instappen. Zachary heeft er zin in en het weer is fantastisch. Na alle bewolkte dagen hebben we nu prachtig zonnig weer. De zuidoostmoesson is plaats aan het maken voor de noordoostmoesson, dus wolken en regen zijn overal. Maar vandaag niet. We snorkelen op prachtig gezond rif, lekker even afkoelen van de hitte. Dan toeren we langs perfecte eilandjes: wit strand, azuurblauw water, grote basaltkeien en palmbomen. Die keien zijn echt enorm, op sommige plekken leunen ze tegen elkaar aan en kun je door zo’n opening zwemmen. Heel spannend, want we zitten hier nog steeds in de wereld van waterslangen. Zo’n griezel zal maar net om de hoek van een rots op je liggen wachten.
Opruimen
Het volgende eilandje is wat groter. Sommigen van ons groepje gaan zwemmen, anderen lopen lekker ontspannen over het hagelwitte strand. Zachary vertelt over de problemen die er geweest zijn met illegale houtkap en vervuiling op deze eilanden. Als we een bocht om lopen, zie je wat hij bedoelt. Het strand ligt vol met plastic afval. Het breekt je hart om in zo’n mooie omgeving zoveel troep te zien. De Zweedse Katharina en Anders vissen ineens een zak uit de stapels afval. Spontaan ontstaat er een opruimactie. Er zijn nog meer zakken en ijverig gaan we aan de slag om het plastic te verzamelen. “Waar gaat dat heen?” vraag ik aan Zachary. “We nemen het mee in de boot” zegt hij. “Sinds kort heeft Belitung een vuilnisophaaldienst. Het gaat weliswaar op een vuilnisbelt, maar anders zou het verbrand worden. Dit is dus iets minder slecht”. Tevreden slepen we de volle zakken terug naar de boot.
Bouwpakket
De vuurtoren van Willem II
De grootste klapper komt het laatst: we gaan naar het Lengkuas eiland waar koning Willem II in 1882 een vuurtoren neer heeft laten zetten. Een joekel van 70 meter hoog. We stoppen de bewaker wat rupiahs in zijn hand en krijgen de sleutel om naar boven te gaan. Hij trekt een ‘mondje dicht’ gezicht en daarmee is onze eerste omkoping in zuidoost-Azië een feit.
Binnen in de vuurtoren kun je zien dat hij in onderdelen uit Nederland aangevoerd is. Gegoten stalen segmenten met allemaal keurige nummertjes erop. Alles is genummerd, zelfs de traptreden. We klauteren eindeloos omhoog tot we ons door een klein deurtje kunnen wringen. Ik hou mijn adem in en pak Wietze’s hand. Hij knikt. “Gaaf hè?” De wind buldert om onze oren, maar je blijft kijken naar alle details van de riffen en de grote basaltkeien om ons heen. Al veel te snel roept Zachary: “terug naar de boot!”.
We varen tegen de harde passaatwind in; binnen de kortste keren zijn we allemaal drijfnat van het buiswater. Maar dat geeft niet, het water en de wind zijn warm. Ik leun rozig tegen Wietze aan. Hij grijnst en kijkt naar onze Anna Caroline die in de verte voor anker ligt in het azuurblauwe water. “Wat hebben we toch een mooi leven” zucht hij.
Belitung, Indonesië, november 2019
Bekijk HIER de vorige columns
PS: De Sint is weer in het land. Klik hier om te zien wat hij voor alle Zeilers heeft meegebracht!
Tags: column Anna, Column Janneke Kuysters Last modified: 17 maart 2021
