Zelfbouwboot

De zussen Lisa en Anne Zegers, beiden twintigers, bouwen zelf een klassieke zeilboot. Moeilijk? Volgens eigen zeggen valt dat wel mee: “Iedere stap heeft weer eigen uitdagingen. Het is vooral heel erg leuk om te doen.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zeilen 11/2019
Tekst: Frieda Fennell

Onze vader heeft een jachtservicebedrijf en bouwt boten in de werkplaats aan huis. Als jonge meiden liepen we al rond tussen de machines. Al gauw leerden we hoe je gereedschap moest hanteren. We maakten zelf kastjes voor onze Barbies en op ons twaalfde stonden we al met een decoupeerzaag in de handen.”
“Toen we tegelijkertijd de havo afrondden, wisten we één ding zeker: we wilden geen opleiding gaan doen waarbij we de hele dag moesten zitten”, vertelt Lisa.
“We wilden iets creëren. Tijdens de open dag van het Hout- en Meubileringscollege in Amsterdam waren we meteen verkocht toen we het botenlokaal inliepen. Al die strak gelijnde boten op een rij, de geur van hout en lak, en het idee dat je een boot met eigen handen bouwt, maakten grote indruk. Dit was het voor ons!”
De eerste twee jaar van de opleiding draait om het maken van meubels, maar de laatste twee jaar specialiseren de dames zich in jachtbouw. Anne: “Het was voor ons een no-brainer dat we dit project als team zouden uitvoeren. We kennen elkaar door en door, hebben dezelfde smaak en belangrijker nog: dezelfde mentaliteit. We werken allebei heel gestructureerd en gedetailleerd.”

Anne kit de naad tussen romp en roeibank af. De roeibank zit niet strak in de boot omdat het hout dan geen ruimte meer heeft om te werken.

Alle begin is moeilijk

“Het begin is zoals met alles het moeilijkst”, vertelt Lisa. “Zeker omdat je nog de ervaring mist. De eerste moeilijkheid was om de bouwtekening in de computer te zetten. Daar ontstond dan ook direct een eerste fout, zoals we later zouden ontdekken toen we de latten aanbrachten op de mal.
We gebruikten latten van red cedar van 12 millimeter dik, 30 millimeter breed en 6 meter lang die we om een mal van mdf heen bogen. Door een computerfout waren twee mallen op verschillende plekken in het voorschip twee centimeter te groot, waardoor de latten niet goed strookten. Gelukkig hebben we dat tijdig kunnen corrigeren.”
Anne: “Veel dingen moesten we zelf uitzoeken. Meermaals hebben we advies van specialisten ingewonnen, bijvoorbeeld op gebied van glasweefsel en epoxy. Welke soort glasweefsel gebruik je en hoe dik moet je glasweefsel zijn om voldoende sterkte te krijgen? Wat is de juiste epoxy en welke invloed heeft de temperatuur van de werkomgeving op het gebruik ervan? Dat soort vragen hadden we. Van onze sponsor (International, red.) kregen we topadvies over de verfsystemen en plamuren. En natuurlijk hebben we veel aan de kennis van onze vader gehad. Hij wist ons precies te vertellen hoe dik de latten voor de romp moesten zijn of hoe je een kiel opbouwt. Hij wist overal raad mee.”

Mijlpaal: de romp nadat deze in het glasweefsel is gezet.

Eigen uitdaging

In de vakanties verplaatsen de dames de boot naar de werkplaats aan huis om daar verder te werken. Ook tijdens stages blijft de focus liggen op het bouwen van het schip. Anne doet ervaring op met laswerkzaamheden en haalt in de avonduren haar lasdiploma.
Wat het lastigste was tijdens de bouw? Lisa antwoordt: “Dat is niet één ding. Iedere stap van de bouw kent zijn eigen uitdaging. Neem bijvoorbeeld het aanbrengen van de spanten: deze hebben we gestoomd. Dat wil zeggen dat we ze een uur in kokend water legden om ze daarna in de vorm van de romp te drukken. Maar hoe klem je de spant vervolgens vast? Vaak is het een kwestie van creatief zijn.”
“Het maken van de vlonders was ook een crime: nergens zijn rechte lijnen en niets is symmetrisch bij handwerk,” zucht Anne.
De zussen kunnen veel van elkaar hebben, maar soms hebben ze even een time-out nodig. Lisa: “Anne is heel perfectionistisch, terwijl ik op enig moment wel door wil. Eén kuiprand strookte niet helemaal. Anne wilde deze vernieuwen omdat hij in het zicht zat. Toen ben ik echt even iets anders gaan doen, hoor!”

Lisa buigt een eiken spant die net gestoomd is. Het hout is daardoor super flexibel.

Geheim wapen: precisie

De kracht van de samenwerking zit niet alleen in het feit dat de dames zussen zijn en elkaar van haver tot gort kennen. Anne: “Nergens tijdens de bouw is echt iets fout gegaan. Uiteindelijk is het ’t belangrijkst dat je je focus behoudt en secuur blijft werken. Onze precisie is onze kracht. Wij denken over iedere stap vooruit zodat de uitwerking in één keer goed is. Onze mannelijke mede- studenten zijn toch wat meer rauwdouwers. We hebben echt bizarre fouten gezien, zoals dingen die verkeerd om vastgelijmd werden. Dat zou ons niet overkomen. Aan de andere kant vonden de leraren wel eens dat we te langzaam werkten.”
Lisa vult aan: “Veel meiden durven deze opleiding denk ik niet aan. Het is soms ook lastig, want we hebben constant het gevoel dat we ons extra moeten bewijzen. Mensen denken onterecht dat onze vader de boot gebouwd heeft. Dat steekt, want we hebben alles zelf gedaan. Zelfs het metaalwerk, zoals de zwaardkast en het roerbeslag; dat doet Anne zelf.”
Anne haakt erop in: “In de bouwmarkt worden we vaak niet serieus genomen en krijgen we de vraag: wat gaan jullie knutselen? Dat gebeurt zeker als we onze kluskleren niet aan hebben.”
Lisa: “Op mijn stage mocht ik in eerste instantie niets doen. Ook werden er vrouwonvriendelijke grappen gemaakt. Ik draag altijd een ruime broek en trui omdat ik me anders ongemakkelijk voel. Dat zou niet zo moeten zijn. Er mag wel wat meer emancipatie in deze wereld zijn.”

Hier zie je hoe de knieën voor het roeibankje zijn gemaakt. Het lijmoppervlakte is extra lang voor zoveel mogelijk sterkte.

Met vlag en wimpel

In juli slaagden Lisa en Anne met vlag en wimpel voor de opleiding. Ze kregen voor de boot het hoogste cijfer van de klas: een 9,5. “De beoordeling vond plaats door drie externen. Ze konden niet geloven hoe strak de romp was! Dat is een prachtig compliment natuurlijk. Daar zitten heel veel uren werk in. Plamuren, schuren met een schuurlat – nooit met een machine! – lakken, lakken, lakken. Het halve punt aftrek ten opzichte van het maximaal haalbare was voor een klein foutje in het lakwerk. Uiteindelijk zijn we dik tevreden!”
De boot is helaas nog niet helemaal af en de dames hebben er nog niet in kunnen varen. “Het geld is op, dus we hebben deze zomer eerst moeten werken. We zijn aan de slag gegaan als zzp’ers: van lasklussen voor Anne tot schilderklussen voor mij. We nemen nu nog alles aan en hebben geen eigen werkplaats. Maar onze droom is om een eigen werkplaats te openen waarin we mooie meubels en attributen maken voor scheepsinterieurs.”
Anne: “Ik zou deze opleiding sowieso weer gekozen hebben. Het voelt fantastisch om niet afhankelijk te zijn en mooie dingen te creëren. Inmiddels wonen Lisa en ik samen, en hebben we eigenhandig een kantoorruimte omgebouwd naar woonruimte inclusief badkamer en keuken. Het liefst bouwen we de rest van ons leven houten boten, maar de markt is vrij klein en we hebben de faciliteiten nog niet. Die tijd komt hopelijk wel!”
Lisa besluit: “We hebben inmiddels een werkplaats gevonden voor de maand december om de boot af te maken: helmstok, zwaard, mast monteren en tuigage aanbrengen. We gaan de boot sowieso houden. We zien ons zelf er volgend jaar mee zeilen op een idyllisch meer in Frankrijk. Daar gaan we voor!”

Het gepolijste boegbeslag van rvs, gemaakt door Anne.

Het ontwerp: De Coquina

Tijdens de zoektocht naar een mooie zeilboot worden Lisa en Anne verliefd op een ontwerp van Herreshoff, de Coquina uit 1889. “Deze open zeilboot met een lengte van 16 voet en 8 inch, ruim 5 meter, heeft een ranke lijn en smal voorschip. Herreshoff bouwde de boot overnaads, maar wij wilden een oud ontwerp bouwen met nieuwe methoden. We kozen daarom voor de lattenbouwmethode, bekleed met glasweefsel en epoxy”, legt Lisa uit.

Goede adviezen 

• Zorg dat je genoeg ruimte hebt rondom je boot zodat je altijd goed kunt kijken of de lijnen stroken.
• Schuur oppervlaktes strokend met een schuurlat, dus niet met een schuurmachine.
• Verdiep je goed in moderne materialen, zoals epoxy. Als je iets niet goed gebruikt, kan het vervelende gevolgen hebben. Test het materiaal daarom eerst op proefstukken.
• Denk aan je gezondheid. Bedek je huid en draag maskers wanneer nodig.

Lessons learned

• Probeer zo nauwkeurig mogelijk te werken; het kan snel slordig worden. Neem bijvoorbeeld de tijd om het bouwbed en de spanten goed op te stellen.
• Vraag advies aan verschillende mensen, want iedere bootbouwer zegt weer iets anders. Trek je eigen conclusies.
• Neem genoeg tijd en denk niet dat je al bijna klaar bent als je de romp af hebt.
• Omdat het zo’n groot en onoverzichtelijk project is, moet je het indelen in kleine stappen. Zo blijf je gefocust en gemotiveerd.
• Kom je er even niet uit? Neem dan een pauze.

Klik op de afbeelding om deze groter te bekijken.

Foto’s: © Frieda Fennell en Lisa en Anne Zegers
Tekst: Frieda Fennell