Altijd schoon drinkwater

Zolang je de drinkwatertank regelmatig gebruikt – om te drinken, te koken of je mee te wassen – is er niks aan de hand. Maar hoe houd je het drinkwater goed als je een paar weken niet vaart? Tips voor gezond en veilig drinkwater aan boord.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zeilen editie 06/2020
Tekst: Bertine van Dijk

“Eigenlijk doe ik ook maar wat. In het najaar laat ik de tank leeglopen. In het voorjaar spoel ik, met een flinke scheut chloor en heel veel water, de tank in een paar keer goed schoon. En dan zijn we weer klaar voor het nieuwe vaar­ seizoen. Of dit voldoende is, weet ik eerlijk gezegd niet. Het water ruikt niet altijd even fris, maar of dat een groot probleem is?” De richtlijn is eenvoudig: voor schoon drinkwater aan boord dien je ook schoon en netjes met water, tank en leidingen om te gaan. Maar dat gaat verder dan alleen de tank en leidingen met chloor doorspoelen.

Betrouwbaar water

Minstens net zo belangrijk is de kwaliteit van het water op de haven. Paul Blom, watertechnoloog en adviseur bij C­mark, legt uit: “De kwaliteit van het Nederlandse drinkwater is hoog. Havens en ook bijvoor­beeld campings vallen onder de zogeheten prioritaire instellingen; openbare drink­waterinstallaties waar men wettelijk verplicht is om maatregelen te nemen tegen bijvoorbeeld legionellagroei. Deze prioritaire instellingen werken met een beheerplan om de waterkwaliteit te waarborgen voordat het water in je tank terechtkomt. Maar dit kan kritisch worden bij tappunten, bijvoorbeeld op de steiger.
Zijn de slangen goed schoon, heeft de slang niet per ongeluk in het oppervlaktewater gelegen en heb jij of je voorganger schone handen? Hoe betrouwbaar zijn de condities waaronder je het water vanuit het tappunt je tank in laat stromen? Hier hebben we weinig invloed op, maar blijf vooral oplettend en gebruik je gezonde verstand.” Wat je wel zelf in de hand hebt, zijn de condities aan boord. “Zorg dat je geen ziekmakende bacteriën in de tank krijgt, zoals e­coli of enterococcen. Bacteriën heb je overal, dus ook in je tank. Gelukkig zijn niet alle bacteriën ziekmakend. Overigens kunnen niet­ziekmakende bacteriën wel een bepaalde geur of smaak aan het water geven. Deze bacteriën zijn dan weliswaar niet schadelijk voor de gezondheid, ze vermenigvuldigen zich wel en creëren een gunstige omgeving voor eventuele ziek­makende bacteriën als deze toch in de tank terechtkomen. Blijf dus goed spoelen. Laat eens gedurende het seizoen een bijna lege tank helemaal leeglopen, om ’m vervolgens te vullen met vers water,” tipt Blom. Als je het goed doet, moet het water in de tank binnen een week ververst zijn.

Water gezond houden

Al is je tank nog zo schoon, na verloop van tijd vormt zich een biofilm: ook een goede voedingsbodem voor schadelijke bacteriën. Blom: “Daar is wel wat aan te doen. Zo zijn er peroxides op chloor­ en koper/zilver­ basis die desinfecteren. Ga niet zelf met bleekwater aan de slag: hiervan weet je niet de precieze werking, dosering en inwerkingsduur. Er zijn ook middelen te koop die je aan het water moet toevoegen. Bedenk vooraf of je dit een prettig idee vindt. Of plaats een filter op de kraan. Deze houden bacteriën tot 0,1 micrometer uit het water, wat zorgt voor een reductie tot 99,99999 procent. Zo’n filter blijft door­ gaans effectief tot circa 10.000 liter, afhankelijk van het type filter, wat betekent dat je ze een­ à tweemaal per seizoen moet vervangen. Toch blijft de allerbelangrijkste tip: maak regelmatig de tank schoon. Doe dit nauwkeurig en je houdt grote problemen buiten de boot.”

Plaatsing van de tank

Naast de kwaliteit van het water, omgeving en regelmatig gebruik, hebben de temperatuur en het materiaal van de tank grote invloed op het drinkwater. Ideaal is een rvs­tank, in plaats van kunststof, die zo ver mogelijk van de motor staat. Nieuwe boten zijn vaak uitgerust met een inspectie­ dop om de tank vanbinnen te bekijken en eventueel schoon te maken.
Qua temperatuur geldt: hoe kouder, hoe beter. NEN 1006, de norm voor leiding­ waterinstallaties, vermeldt als basiseis voor water in drinkwaterinstallaties een temperatuur onder 25 graden Celsius en maximaal een week verblijftijd. Blom: “Zie het als een tenminste­houdbaar­tot­ datum op een pak melk: het water blijft een week goed, mits op de juiste temperatuur bewaard.”

Buiten het seizoen

Tot slot: zet in de winter de drinkwatertank schoon en zo droog mogelijk weg. Spoel de tank in het voorjaar een aantal keer goed door en voer vervolgens een desinfectie uit. Loop ook het leidingwerk langs en controleer het op dode of doorhangende leidingen.
Controle in de haven
Ook HISWA­-RECRON geeft aan dat het in Nederland goed geregeld is met de wet­ en regelgeving en controle rondom drink­ water. “Elke jachthaven heeft, als onderdeel van het Drinkwaterbesluit, een legionellabeheersplan. Daarin is aandacht voor het ontwerp van de installatie, het beheer en onderhoud ervan, en het perio­ diek monitoren van de waterkwaliteit. Zo laat een haveneigenaar periodiek water­ monsters nemen door een erkend bedrijf voor legionellacontrole. De Inspectie Leef­ omgeving en Transport (ILT) controleert of iedereen zich aan de regels houdt.”
In de praktijk blijkt het risico op een legionellabesmetting door drinkwater uit een tank aan boord zeer laag. “Maar blijf alert op de watertemperatuur. De bacterie plant zich voort tussen de 25 en 55 graden. Hoe snel het water opwarmt tijdens warme dagen, hangt af van de plek waar de tank staat en de isolatiewaarde en omvang van de tank. Is het warm buiten? Ververs dan vaker het drinkwater of kook het eerst voor gebruik. Vers water heeft de laagste risico’s en is het lekkerste om te drinken.”

Geruststelling

Legionellabacteriën vormen pas een bedreiging voor de gezondheid als er verneveling plaatsvindt. Zolang je je niet verslikt, is het drinken van water met legionella dus geen probleem.

Even doorstromen

Tip: sta je op het punt de watertank opnieuw te vullen? Laat dan eerst het water een tijdje goed doorstromen, tot al het stilstaande water uit de slang en/of het tappunt is verdwenen. Je weet dat de gehele leiding­ inhoud goed is ververst, als de temperatuur van het water weer stabiel koud is.

Rekensommetje

Stel, je vult om 10.00 uur de watertank met water. Onder gunstige omstandigheden – vanuit de bacterie gezien, dus bij een watertemperatuur van 25 graden Celsius met nog wat vervuiling op de wand van de tank – zal een snelgroeiende bacterie zich elke twintig minuten vermenigvuldigen.
Zo heb je om 18.00 uur een legertje van circa zeventien miljoen bacteriën.
Onder ongunstige groeiomstandigheden, dus bij een lage watertemperatuur en schone tank, vermenigvuldigt een bacterie zich bijvoorbeeld maar ieder uur. Het resultaat aan het einde van de dag is dan slechts 256 bacteriën.

Omslagfoto en foto’s: © Bertine van Dijk
Tekst: Bertine van Dijk