Goed zeemanschap is: altijd papieren zeekaarten aan boord. Of niet? Volgens de officiële richtlijnen van het IMO/SOLAS is het wel degelijk verplicht, maar steeds meer zeilers stappen over op digitaal. Waar vind je de betrouwbaarste elektronische kaarten en hoe voorkom je gevaarlijke situaties?
Oude zeekaarten uit de tijd van de VOC hadden de status van een staatsgeheim: een goede kaart betekende strategisch voordeel. Zelfs nu vallen nog veel hydrografische diensten onder het ministerie van Defensie. Geheim zijn al de data gelukkig niet meer. Wel blijven zeekaarten onverminderd duur. Maar ook daar komt verandering in.
Een surveyschip verwerkt direct alle hydrografische data.
De basis: dieptemetingen
Sinds jaar en dag wordt alle noodzakelijke kennis vastgelegd in zeekaarten: waterdieptes, grondsoorten, boeienposities, wrakken, lichten, stroom- en getijgegevens, milieuzones en vaaraanwijzingen. De basis van de zeekaart ligt bij nauw- keurige dieptemetingen – de bathymetrie. Tot 1940 werden deze metingen met het handlood gedaan, vandaar de term lodingen.
Captain Cook en al zijn navolgers hebben er jaren over gedaan om al deze meetgegevens te vergaren. Pas vanaf 1940 werd sonar praktisch bruikbaar voor dieptemetingen en tegenwoordig worden met multibeam echolood grote opper- vlakken in één keer gemeten. Satellieten verzamelen zo data over zeediepte en ook vliegtuigen leveren met LIDAR (een optisch equivalent van radar) een bijdrage. De bruikbaarheid van deze metingen staat of valt natuurlijk met een accurate positiebepaling, iets wat pas voor het eerst mogelijk werd met Loran (in 1942) en Decca (in 1944) en sinds 1990 met gps. Tegenwoordig worden alle hydrografische data direct aan boord van het surveyschip online verwerkt en doorgestuurd. Dit zijn kostbare operaties. Al deze gegevens worden vervolgens verzameld, geanalyseerd en opgeslagen door de hydrografische diensten (hydrographic offices ofwel HO’s). Van oudsher spelen Engeland (met Admiralty en UKHO) en Nederland hierbij een voortrekkersrol. Het is niet toevallig beide landen een intensieve samenwerking onderhouden. Maar ook de hydrografische diensten van andere maritieme naties leveren substantiële bijdragen. Al deze HO’s werken samen in de International Hydrographic Organisation in Monaco (IHO). Het streven is zoveel mogelijk kennis en data uit te wisselen en standaarden op te stellen voor de verwerking en kartering ervan.
Zeilen 03/2019
Wil je meer lezen over de wereld achter zeekaarten? Je vindt het artikel hierover in Zeilen 03/2019! Koop het nummer hier online in de webshop. De editie is ook tot en met 20 maart in de winkel verkrijgbaar.
Tekst: Egenolf van Stein Callenfels
Tags: navigatie, Teaser, Zeekaarten Last modified: 28 februari 2019
Zeekaarten vertellen niet het hele verhaal. de Betonde waterwegen worden regelmatig gecontroleerd maar de overige gebieden die je als zeiler ook graag wil gebruiken niet. Op de flap van de kaart lees je wanneer die voor het laatst gemeten is en dat kan zomaar 2 jaar geleden zijn. Zo steek ik graag met rustig weer een puntje van de gronden af ten westen van Terschelling want de kaart suggereert dat het kan en is dus niet zonder risico. Ik had de kaart nooit zo gelezen met de info van de flap. Je verwacht van een editie 2019 dat die dat jaar ook gemeten is of in ieder geval recent.
Goed zeemanschap is NIET papieren kaarten. Goed zeemanschap is goed bijgewerkte kaarten! Papieren kaarten zijn al verouderd als ze in de winkel liggen. Digitale kaarten zijn veel beter! Je kunt ze uitvergroten, de radar en ais er overheen zetten en je kunt er actueel op navigeren. Op de iPad is het allemaal nog veel mooier, want daar kunnen ze ter plekke bijwerken.
Papieren kaarten promoten vind ik volkomen achterhaald .
Zolang het werkt zijn elektronische kaarten geweldig, maar ik vind dat je op een kleine boot op zeereizen altijd een plan B moet hebben. Electra blijft storingsgevoelig in een vochtig en zout milieu. Bovendien is de virtuele wereld nog steeds niet de echte wereld. Daarom blijft voor mij een goed, gecompenseerd magnetisch kompas en een kaart een noodzakelijke back-up. Ik heb zelf ook nog een gewoon/ouderwets mechanisch log dat altijd werkt en een handlood voor noodgevallen.
Een van de grote nadelen van onze moderne manier van varen, eigenlijk zonder te navigeren, maar allen op schermpjes te kijken en blindelings te verwachten dat al deze informatie klopt, is dat je geen vaardigheden ontwikkelt, zoals het “lezen” van het weer en het houden van veilige reserves. Ik ben blij dat ik jaren met gegist bestek heb gevaren en kan omgaan met onzekerheidsmarges en een gezond wantrouwen in wat de kaart aangeeft. Enige jaren terug stond er een artikel in Zeilen “Blind over de Golfstroom”. Het bleek dat de stroom was uitgevallen en men weer gewoon moest navigeren! Dat is gewoon basiskennis zonder welke je niet op zee thuishoort, wat mij betreft. Electronica, GPS, tablets enz, maar ook, kompas, log handlood en papieren kaarten zijn in wezen allemaal hulpmiddelen. Het gaat om zeemansvaardigheden, niet blindvaren op dat spul, maar zelf kijken, voelen (met al de beschikbare hulpmiddelen) en anticiperen blijven de kernpunten van zeemanschap.
Het zal trouwens wel weer schakelen zijn, wanneer ik weer echt zou moeten navigeren.