Nieuws

Atlantische oceaancirculatie stevent af op stilvallen

“Het zal verwoestend zijn”

11:59

De Atlantische oceaancirculatie stevent af op compleet stilvallen, blijkt uit nieuw onderzoek van wetenschappers van de Universiteit Utrecht. Dit meldt The Guardian in een artikel. Eerder was het onduidelijk of en hoe het gevreesde stilvallen zou kunnen plaatsvinden. De uitkomst van het onderzoek is echter “slecht nieuws voor het klimaatsysteem en de mensheid,” want het kantelpunt kan wel degelijk bereikt worden – zelfs met een verwoestende snelheid.

Instorten kan

Met behulp van computermodellen en historische klimaatgegevens zochten de onderzoekers naar vroege tekens van het instorten van de oceaancirculatie. Ze ontwikkelden een waarneembaar vroeg waarschuwingssignaal: het minimum zoetwatertransport in de zuidelijke Atlantische Oceaan, tussen Buenos Aires en Kaapstad. Afgaande op deze signalen stevent de oceaancirculatie momenteel op het onherroepelijke kantelpunt af. Of dit kantelpunt volgend jaar of volgende eeuw bereikt wordt, kunnen de onderzoekers niet zeggen. “Wat ons verraste was de snelheid waarmee het kantelpunt bereikt kan worden”, zegt hoofdauteur van het artikel, René van Westen tegen The Guardian, “Het zal verwoestend zijn.”

AMOC?

Voluit heet de verzameling aan zeestromen die samen de oceaancirculatie in de Atlantische Oceaan vormen de Atlantic Meridonal Overturning Circulation, of AMOC. Meridonal verwijst naar de richting waarin de overturning oceaancirculatie plaatsvindt: langs de meridianen, van noord naar zuid en andersom. In het Nederlands is er geen specifieke vertaling voor de AMOC.

Het bekendste deel van de AMOC is de Golfstroom, die in de Golf van Mexico ontstaat en warm zeewater tot aan de Noordelijke IJszee transporteert. Bij de Noordpool zinkt afgekoeld zeewater met een hoog zoutgehalte, wat als de diepere tak van de circulatie naar het zuiden stroomt. De oceaancirculatie is van groot belang voor de wereldwijde klimaatregulatie. Het vervoert warmte, koolstof en voedingsstoffen van de tropen naar het Arctisch gebied. Onder andere dankzij de AMOC nemen de oceanen ook een groot deel van de extra warmte op, die door het klimaatverandering in de atmosfeer ontstaat. Als deze oceaancirculatie ineens instort, zullen de gevolgen dan aanzienlijk zijn.

oceaancirculatie instorten
(c) Rawpixel

Verzwakking

Het nieuwe onderzoek van de Universiteit Utrecht, dat begin deze maand in ScienceAdvances werd gepubliceerd, ontdekte dat zelfs een langzame verzwakking binnen honderd jaar kan leiden tot een abrupte ineenstorting. De huidige verzwakking van de zeestromen komt door de toenemende hoeveelheid zoet smeltwater in de Noord-Atlantische Oceaan. IJskappen op Groenland en in het Arctisch gebied smelten namelijk sneller dan verwacht. Deze toename in zoet smeltwater hindert het zinken van het zwaardere zoute water in het noorden van de Atlantische Oceaan. Daardoor remt de hele circulatie af.

Tot nu toe was het niet duidelijk of de AMOC ook daadwerkelijk tot stilstand kon komen, omdat het nooit naar voren kwam in de klimaatmodellen die onderzoekers gebruiken voor projecties over de toekomst. Dat nu aangetoond is dat het in de modellen wel mogelijk is, “is slecht nieuws voor het klimaatsysteem en de mensheid, aangezien men tot nu toe kon denken dat AMOC-kanteling slechts een theoretisch concept was en dat de kanteling zou verdwijnen zodra het volledige klimaatsysteem, met al zijn aanvullende feedback, in beschouwing zou worden genomen,” schrijven de onderzoekers. Maar dat is dus niet meer het geval.

Gevolgen

Een stilvallende AMOC heeft grote gevolgen voor de mensheid en het klimaat. Het leidt op het noordelijk halfrond tot flinke afkoeling, terwijl het op het zuidelijk halfrond juist warmer wordt. In Europa kan het zelfs meer dan drie graden Celsius per decennium afkoelen, schrijven de onderzoekers. Zonder de aanvoer van de warme Golfstroom wordt ons klimaat namelijk een stuk kouder. In sommige kustregio’s, met name langs de Atlantische kust van Noord-Amerika, kan de zeespiegel meer dan zeventig centimeter stijgen. Het droge en natte seizoen in het regenwoud van de Amazone zouden ook kunnen omdraaien.

Deze gevolgen zouden in rap tempo ontwikkelen bij een instorting. “Geen enkele realistische aanpassingsmaatregelen kunnen omgaan met zulke snelle temperatuurveranderingen bij een ineenstorting van de AMOC,” aldus het onderzoek.

Omslagfoto: Rawpixel

Last modified: 26 februari 2024
Sluiten