De Atlantische Oceaan haalt dit jaar vaak de krantenkoppen met massaal verblekend koraal, extreme hittegolven en verzwakkende oceaanstromingen. De temperaturen van het oppervlaktewater van de Noord-Atlantische Oceaan breken de laatste maanden record na record. Op 26 juli steeg de oppervlaktetemperatuur van het zeewater – het gemiddelde van de evenaar tot Groenland – tot een nieuwe recordhoogte: de oceaan was nog nooit zo warm als nu. En de ongekend hoge temperaturen komen zelfs voor oceanografen onverwachts.
Met 24,9 graden Celsius is de Noord-Atlantische Oceaan warmer dan ooit, volgens de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration. Het is de hoogste temperatuur ooit gemeten sinds het begin van de metingen in de jaren tachtig. Extra zorgelijk is dat de temperatuur al zo vroeg in het jaar gemeten wordt: normaalgesproken piekt de temperatuur van het oppervlaktewater pas begin september.
Extreem
Maar al sinds begin maart dit jaar baren de almaar stijgende zeewatertemperaturen wetenschappers grote zorgen. De stijgingen zijn namelijk niet alleen ongekend hoog, maar ook onverwacht, schrijven oceanografen Erwin Lambert en Sybren Drijfhout in een KNMI-Klimaatbericht. “Op enkele dagen werd het oude record met 0.5°C verbroken. Voor zeewatertemperaturen, waar records doorgaans met minder dan 0.1°C worden verbroken, is dit extreem.”
En klimaatverandering alleen is niet genoeg om deze extremen te verklaren. Sinds 1850 warmden de oceanen met gemiddeld 1,0°C op door de uitstoot van broeikasgassen, aldus het KNMI. Zonder deze opwarming zouden de huidige recordtemperaturen niet bereikt zijn, maar het verklaart niet de extremen van de afgelopen decennia – en zeker niet die van dit recordjaar.
Warme fase
Er is nu dus meer aan de hand. Hoewel de recordtemperaturen nog niet exact te verklaren zijn, vermoeden de wetenschappers dat het een samenloop van verschillende omstandigheden is. De Atlantische Oceaan kent ten eerste zelf een natuurlijke schommeling in temperatuur, die samenhangt met de sterkte van de oceaanstromingen. Sinds 2020 zitten we in een warme fase, die zorgt voor een toename in de zeewatertemperatuur tot 0,2°C.
Weersomstandigheden
Ook het weer van de afgelopen maanden was van invloed op de hoge zeewatertemperaturen. Het Azorenhoog was deze lente relatief zwak, waardoor ook de passaatwinden een stuk zwakker waren dan normaal, schrijft het KNMI. Hierdoor kon ten eerste minder verdamping plaatsvinden, waardoor het water ook minder kon afkoelen. Ten tweede kon het oppervlaktewater met minder wind minder goed mengen met de koudere, diepere waterlagen. Ook zorgden verschillende omstandigheden ervoor dat relatief veel zonlicht het water bereikte en zo verder kon opwarmen.
Krankzinnig
“Het jaar 2023 stond dus in de startblokken om records te breken, maar de grootte en duur van dit record doet veel wetenschappers versteld staan,” aldus het bericht. “Krankzinnig”, noemt auteur Sybren Drijfhout de temperaturen ook in een artikel van de NOS: “statistisch gezien kan dat eigenlijk bijna niet. De kans op zo’n opwarming van een halve graad is als je naar de statistiek kijkt één op 250.000. Dat betekent dat eens in de 250.000 jaar zo’n sprong in temperatuur zou moeten plaatsvinden. Die kans is zo klein dat je je moet afvragen: klopt die hele statistiek nog wel?”
Einde in zicht?
Als de wind weer toeneemt, zal het warme oppervlaktewater mengen met het koudere, diepere water, voorspelden de wetenschappers. Dat effect bleef tot nu toe echter uit. Ook zal de warme Atlantische fase “op een termijn van jaren” weer omslaan naar een koudere, maar “wanneer die precies aanbreekt, is niet te voorspellen.”
De in kracht toenemende El Niño zal de tropische Atlantische Oceaan het komende jaar nog verder opwarmen en ook de opwarming door klimaatverandering zal de komende decennia doorzetten. “En afwijkende weerpatronen kunnen altijd, en in toekomst mogelijk vaker, voorkomen. Daarmee is het niet uit te sluiten dat we zulke extreem hoge zeeoppervlak-temperaturen de komende jaren vaker terug gaan zien,” besluiten de wetenschappers.
Last modified: 30 juli 2023
