Boten

De Aeroskimmer herontdekt

17:43

Tweedehands boten kijken op het internet, welke zeiler doet het niet? Ton Schutte uit Tilburg ging onlangs overstag voor een AeroSkimmer uit 1998; een snelle, gevleugelde catamaran van het Nederlandse bedrijf Tom’s Speedsail. De ‘skimmende’ catamaran bracht vernieuwing, won de Weymouth Speed Week en stond zelfs even te boek als de snelste klasse B productieboot. Commercieel geraakte deze snelheidsduivel echter niet van de grond en het bedrijf ging over de kop. Wat is het verhaal achter deze gevleugelde catamaran?

“De catamaran is bijna vijfentwintig jaar oud, maar hij ziet er nog heel netjes uit”, vertelt een enthousiaste Ton Schutte, die de catamaran overkocht van de eerste eigenaar. “Ik had nog nooit van de AeroSkimmer gehoord maar ik dacht meteen; dat wordt hem. Het concept van varen en vliegen sprak me aan, en de theoretische snelheid over het water. In de brochure staat dat hij 70 kilometer per uur kan halen.”

Ton’s AeroSkimmer (c) Ton Schutte

Tom’s Speedsail

De eerste schets van de ‘skimmende’ catamaran wordt op papier gezet door de Groningse ingenieur Tom Bakker. Hij bedenkt een oplossing voor het vertragende effect van waterweerstand: een soort vliegtuigvleugel, verbonden aan een A-frame, die de hele boot uit het water tilt. Vastberaden om de snelste productieboot ter wereld te maken, stapt Tom Bakker met het idee naar de Technische Universiteit in Delft. De studenten Marco Brinkman en Arno van Mourik maken er hun afstudeerproject van. Vervolgens stelt Bakker een klein team samen dat onder de vleugels van zijn bedrijf Tom’s Speedsail de catamaran verder ontwikkelt. Na het eerste prototype X1 volgen de X2 en X3. “Het was een heel leerzame periode. We waren allemaal heel gedreven om dit technisch voor elkaar te krijgen”, vertelt Niels Haarbosch, bouwer en testzeiler van de AeroSkimmer. “Het was voor iedereen nieuw. Alle medewerkers maakten een sprong in het onbekende. We begonnen eraan en losten de problemen onderweg op.”

Kantelbare vleugel

Het idee van een vleugel is in die tijd niet nieuw, maar omdat de boot makkelijk hanteerbaar moet zijn voor de normale zeiler, ontwikkelt het team een catamaran die de enige is in zijn soort. “De meeste snelle zeilboten konden enkel één richting uitvaren. Maar met de AeroSkimmer kon je alle kanten uit”, vertelt Niels Haarbosch. “Je trekt de vleugel schuin naar loef, waardoor er een voorwaartse en opwaartse kracht ontstaat. Om te gijpen of om overstag te gaan, breng je de vleugel naar een horizontale positie. Aan de twee roeren achteraan hadden we twee kleine vleugels gemonteerd, om het contact met het water te behouden.”

X2 (c) Annemarie Bakker

Geen veiligheidsmarges

“Omdat de boot heel licht moest blijven bouwden we alles van koolstof en aramide. Nu komt dat veel voor, maar in die tijd hadden we weinig voorbeelden. In het begin ging er dus nog veel stuk. Er werden geen veiligheidsmarges ingebouwd, wat het wel eens spannend maakte om hem te testen. Een outrigger die berekend was voor twee man brak af als je er met drie man op ging zitten. En als hij niet afbrak, dan was hij niet goed berekend. Eén romp woog op het laatst maar 11 kilo.”

De constructie van de AeroSkimmer bracht technisch wel wat moeilijkheden met zich mee. “De koppeling op de masttop mocht niet te zwaar zijn, maar moest ook veel kracht kunnen opvangen. Dat is best ingewikkeld om te ontwerpen.” Ook blijkt dat de vleugel bij harde wind zijn profiel verliest. “Op een zeilboot heb je te maken met de windgradiënt. Vlak op het water waait het minder hard dan tien meter erboven. Daarom moesten we een soort twist in het zeil krijgen, en die was lastig te ontwerpen.”

Winnaar Weymouth Speed Week

“Theoretisch kon de AeroSkimmer twee keer de sneller dan de wind, maar meer dan 25 knopen hebben we nooit gehaald.” Desondanks winnen Niels Haarbosch en Lydian Poppens in 1997 de Weymouth Speed Week, een van de belangrijkste wedstrijden voor extreem snelle boten. “We hadden geluk dat er die week weinig wind was, want dan presteerde de Aeroskimmer het beste. Bij harde wind zag je wat er nog aan mankeerde”, vertelt Haarbosch. Ook relativeert hij het record uit 2002 als snelste klasse B productieboot, dat hij samen met Erik van den Berg neerzette. “We zeilden zo’n 22 knopen, dat is niet niet extreem hard, maar er was toen nog weinig concurrentie. De vorige recordhouder was een Hobie 16.”

(c) Annemarie Bakker

In het water

Hoe is het om met een Aeroskimmer te zeilen? “De boot heeft behoorlijk de neiging om schuin te gaan, omdat het bovenste gedeelte van het zeil meer wind vangt dan het onderste. En als hij schuin begint te gaan wordt het zeiloppervlak groter, dus kan het hard gaan. Bij een normale catamaran ontstaat er vanzelf een balans als hij schuin gaat, omdat het zeil dan juist minder vermogen heeft. Bij de AeroSkimmer is het andersom. Je moet als zeiler zorgen dat je gewichtsbalans goed is en dat je snel reageert. Dat leer je wel als je eerst een aantal keren in het water bent beland. Je kan de boot vanuit het water wel weer recht krijgen, maar het is toch een klus.”

Catamaran en deltavlieger voor de prijs van één

“We gingen de zeilwereld een nieuw soort zeilen laten zien”, vertelt productmanager en testzeiler Erik van den Berg. “Het idee was goed en het werkte enigszins, maar nog niet zoals we gehoopt hadden. Als we de AeroSkimmer verder hadden kunnen ontwikkelen hadden we hem zeker nog veel beter kunnen maken. Maar ontwikkelen kost erg veel geld.” Uiteindelijk heeft Tom’s Speedsail het niet gered. Er werd slechts één Aeroskimmer verkocht; het exemplaar dat nu in het bezit is van Ton Schutte. “Die hebben we toen flink onder de prijs verkocht, als je bedenkt dat we eigenlijk een catamaran en een deltavlieger hadden gemaakt”, zegt Niels Haarbosch.

In nieuwe handen

Beide heren zijn blij dat de AeroSkimmer opnieuw in handen is van een enthousiaste zeiler. “Ik heb hem al verteld dat ik hem best wil bijstaan als er gezeild gaat worden”, vertelt Niels Haarbosch. “Ik heb er toen zo vaak mee gezeild dat ik alles op die boot nog wel kan dromen.” Erik van den Berg: “Stel dat hij er hydrofoils onder zet, dan gaan we wat zien.” Voorlopig is Ton Schutte nog bezig met het koppelstuk. “Ik ben met een ontwerpje bezig, maar kan niet wachten om hem straks te testen.”

De AeroSkimmer in cijfers

  • Lengte: 4,80 meter
  • Breedte: 4,80 meter
  • Gewicht: 130 kilo
  • Vleugeloppervlak: 20 vierkante meter
  • Masthoogte (variabel): 4,10 meter
  • Spanwijdte vleugel: 9,60 meter
  • Ontwerpsnelheid: 70 kilometer per uur

Omslagfoto (c) Annemarie Bakker

Tags: Last modified: 1 oktober 2021
Sluiten