Nu is het thema zeeziekte vaak een dankbaar onderwerp van gesprek voor zeilers. Helemaal grappig wordt het als niet meer te houden is en de maaginhoud al dan niet in zee wordt geloosd. Behalve wanneer we zelf de klos zijn natuurlijk. Tips om het te voorkomen, genezen en bedwelmen hebben vaker in Zeilen gestaan, maar hoe zit het eigenlijk op de pot? De vijfhonderd mijl van Turks & Caicos naar de Britse Maagdeneilanden zijn tegen passaat en stroom in. Tijd zat om er eens wat aandacht aan te besteden. Opgelet beste lezer! Ik breek zeker een taboe aan, maar ben me er terdege van bewust dat we ook bij dit onderwerp weleens stil mogen staan, nou ja, stilzitten.
Storm
Op zee. Het is drie uur ’s nachts. Er waait een dikke windkracht zes met een schijnbare hoek van dertig graden over dek. Nog een uurtje te gaan voor het eind van de wacht, maar u moet hoognodig naar de wc. De golven slaan over dek en de binnen in de kajuit is het geen plek voor mensen met een gezond evenwichtsorgaan. Laat staan een verblijf in de toiletcabine. Bovendien is elke hand aan dek geboden om het schip enigszins in bedwang te houden in grillige zee. Besluit u uw bezoek uit te stellen met de zekerheid dat dat nog geen afstel betekent? Of neemt u de moedige beslissing om zo snel, hygiënisch en comfortabel mogelijk de strijd op het kleinste verblijf aan boord te beslechten?
Veiligheid en hygiëne
Volledigheidshalve zullen we een aantal variabelen moeten overwegen om tot een zeewaardig en zeemanschappelijk besluit te komen. Hoe hoog is de nood? Een watersnoodramp betekent immers nog geen aardverschuiving. Daarnaast zijn met enig doorzettingsvermogen beide verschijnselen bepaalde tijd af te wenden met bijvoorbeeld het vooruitzicht van een haven of beschut vaarwater. Zo niet, dan zullen eerst de mogelijkheden die niet alleen het veiligst, het meest hygiënisch en het dichtstbij zijn, maar ook met voldoende sociaal draagvlak, moeten worden verkend. Bent u een man, dan kan een lozing, hangend in de verstaging of zeereling uitkomst bieden. Nu valt de verstaging op onze onverstaagde Freedom 45 al af. Het alternatief daarop heb ik al in veel kuipen voorbij zien komen; de pisfles. Meestal versierd met een mooie spreuk zoals, ‘Toen pissen plassen werd, begon het gezeik’, is dit de meest directe oplossing die hygiëne en veiligheid hoog in het vaandel houdt. Bent u een vrouw, dan is leunen tegen de verstaging een mindere optie, alhoewel er uit de wereld van de muziekfestivals wel zogenoemde plastuiten zijn komen overwaaien die staand plassen mogelijk maken voor de vrouw. Maar een open kuip met voldoende spoeling kan ook uitkomst bieden. Zelfs de zeilpakken van tegenwoordig zijn met allerlei handige ritsen ontworpen om te kunnen hurken, want niets is vervelender dan weer een striptease van alle laagjes tijdens zwaarweerzeilen.
Bijliggen werkt
Het echte werk begint pas als we toch echt de pot op moeten. Nu is er weleens gerept over een zogenoemde Zzzzz-vlag voor slapende solozeilers. Wat te denken van een duidelijke Pfffff-vlag om eenzame solozeilers een stukje veiligheid te bieden terwijl ze op het toilet zitten? Over de vraag hoe dit signaal ‘s nachts of tijdens mist doorgegeven moet worden, mogen AIS-, misthoorn- en navigatieverlichtingfabrikanten hun nek breken. Simpelweg de ‘beperkt manoeuvreerbaar schip-signalering’ dekt de lading in ieder geval niet.
Alle gekheid op een stokje. Naar binnen tijdens een storm zonder zeeziek te worden is maar voor weinig mensen weggelegd. Heel praktisch is het daarom om als schipper in plaats van stug door te varen tegen een hoge zee in te vervangen door ruime wind weg te varen of door bij te liggen. Dit brengt al een hoop rust terug in de beweging van het schip en voorkomt overbodig schoonmaakwerk midden op zee. Laten we er vanuit gaan dat niemand die op een ruw bewegend schip zit de pot van zo dichtbij wil zien.
Een tweede pot
De meeste jachten van boven de veertig voet hebben de luxe van een tweede pot. Eén langsscheeps, de ander dwarsscheeps, zowel bakboord en stuurboord alsmede voor en achter. Dit heeft niks met de CE-keur te maken op het gebied van stabiliteit, dus de te kiezen combinaties zijn eindeloos. Dit nodigt uiteraard uit tot een prachtig stukje statistisch onderzoek, maar dat zal qua dataverzameling wat lastig gaan tenzij er een aparte kolom voor wordt opgenomen in het logboek. De langsscheepse pot achter is op een stampend schip het meest comfortabel. U heeft nu uw voeten om schrap te zetten, net als op een dwarsscheeps toilet op een rollend schip. Let wel op de inhoud van de pot en voorkom overstromingen door tijdig aan een zogenoemde courtesy flush te doen. Bovendien zijn er voldoende gevallen van overstromingen die door openstaande afsluiters zijn veroorzaakt, dus na de daad dicht met die hendels! Ook geur is een belangrijke factor die zeeziekte in de hand kan helpen. Het gebruik van luchtverfrisser of lucifers – maar niet tegelijk – is dan ook aan te raden evenals het gebruik van vochtige desinfecterende doekjes – die natuurlijk niet doorgespoeld mogen worden.
Het blijft een banaal onderwerp, maar in zijn geheel niet onnuttig. Een frisse blik en een glanzende pot bieden toch vaak lastenverlichting van de toch al ingeperkte luxe waarmee we het aan boord dienen te stellen tijdens een storm. Een goede stoelgang is het halve werk.
Redactielid Willem Plet vaart rond de jaarwisseling in het Caribisch gebied met als beginpunt Jamaica en eindpunt St. Lucia. Over het reilen en zeilen daartussen bericht hij in een reeks blogberichten.
