Zo druk is het op de Noordzee

Met windturbines, zandwinning en drijvende zonneparken lijkt er weinig ruimte over op de Noordzee. Maar hoe vol is het daar eigenlijk? Promovendus Solange van der Werff ontwierp met haar team van de TU Delft een gedetailleerde kaart van de drukte op de Noordzee. Alle scheepvaart in vier maanden tijd is met behulp van AIS (Automatisch Identificatie Systeem) erin verwerkt. Speciaal voor Zeilen maakte ze ook een kaart van enkel de pleziervaart.

Wat kun je zien op deze kaart? 

Op deze kaart zie je de drukte op de Noordzee. Hoe lichter het is, hoe meer schepen er zijn geweest in vier maanden tijd. Dit is gemaakt met vier miljard datapunten van AIS. Zo kunnen we meer inzicht krijgen in wat er gebeurt op de Nederlandse wateren. Hoe goed presteert het netwerk van al die wateren? En hoe gedragen schepen zich? Wat gebeurt er als er ergens een blokkade ontstaat en wat voor effect heeft een bepaalde waterstand op bijvoorbeeld de snelheid van schepen? Dat soort vragen kunnen we hiermee beantwoorden. Verder gaan we met deze data de totale uitstoot van de scheepvaart berekenen. 

Hoe kun je met AIS de uitstoot van alle schepen bepalen?

Door het AIS-signaal kunnen we aflezen hoe hard het schip heeft gevaren en wat de afmetingen van het schip zijn. We weten niet precies welk schip het is, maar dus wel hoe groot en zwaar het is. Met een berekening kunnen we dan de weerstand door het water berekenen en hoeveel energie het bij benadering kost om het schip voort te stuwen. Daarbij spelen ook andere factoren een rol, zoals de stroming en de waterdiepte. Daarna gaan we met behulp van modellen kijken welke maatregelen zouden werken om deze uitstoot te verminderen. 

Is het mogelijk om in de lichtstrepen op de kaart zeilboten te identificeren?

Aan de lichtstrepen zelf is het moeilijk te zien, maar er zijn wel patronen. Op de kaart die ik voor Zeilen heb gemaakt met alleen de pleziervaart erop (zie hieronder) kan je zien dat de zeilschepen vaak kiezen voor routes langs de kust, terwijl de grote vaart juist de diepe vaargeulen neemt. Daarbij zagen we dat de pleziervaart vaak een andere snelheid handhaaft, namelijk 5 tot 8 knopen. Op de hoofdvaarroutes is die snelheid van de zeevaart veel hoger.

Wat je vooral bij de Wadden heel mooi aanschouwt, zijn de vaargeulen die schepen volgen. De Blauwe Slenk en de Boontjes zijn heel duidelijk te identificeren. Voor zeilers is deze kaart hopelijk inspirerend; zo kan je bijvoorbeeld zien of mensen weleens een andere route nemen in plaats van de aangewezen geul. Of waar je kunt ankeren. Wel komt deze data uit 2019, dat is belangrijk om te beseffen in verband met alle veranderingen op het Wad.

Gaat de Noordzee nu nog voller gebouwd worden omdat mensen kunnen zien waar nog ruimte over is?

Nee, dat denk ik niet. Mensen hadden het over drijvende eilanden of zelfs een vliegveld op zee, maar de achterliggende boodschap van de kaart is juist dat er al heel veel ruimte bezet is voor allerlei functionaliteiten. Het is echt niet zo dat de plek die je tekort komt op land zomaar op zee ingenomen kan worden. 

Daarbij denk ik dat deze kaart ervoor kan zorgen dat toekomstige bouwprojecten de scheepvaart zo min mogelijk in de weg gaan zitten. Dat zie je nu al: windparken liggen vaak net naast de grote vaarroutes. En de ferry van IJmuiden naar Newcastle, die vaart precies tussen twee windparken door.

Zeil je zelf ook?

Ja! Wij hebben een Victoire 933 genaamd Liquid Spirit en zijn twee jaar terug vijf maanden weggeweest naar Noorwegen en Engeland. Misschien dat ik deze data daarom zo interessant vind. Als je door de kaart wandelt zie je zoveel leuke dingen. Bijvoorbeeld het bouwen van de Markerwadden, waar geen scheepvaart mocht komen toen. Daar is het dus helemaal donker. En met deze data kan het gedrag bij sluizen worden geanalyseerd. Hoe lang duurt het voor schepen vastliggen en hoe kan de doorstroom efficiënter? Als zeiler is dat heel relevant.

Klik hier om de drukte van de Noordzee op de kaart te zien.

Beeld: (c) Solange van der Werff, TU Delft