Historische zeilvloot niet aantoonbaar veiliger geworden

Het is een pijnlijke constatering, die omgeschreven staat in het rapport Veiligheid historische zeilvloot. Dat rapport is woensdagochtend 27 september om 11:00 uur gepubliceerd. De Onderzoeksraad voor Veiligheid is tot de conclusie gekomen dat de historische zeilvloot (ofwel bruine vloot) sinds 2017 niet aantoonbaar veiliger is geworden, ook al is er op een aantal aspecten wel vooruitgang geboekt. Hieronder vind je diverse passages die afkomstig zijn uit het onderzoeksrapport.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft onderzoek gedaan naar de veiligheid van de historische zeilvloot. Dit naar aanleiding van twee dodelijke ongelukken aan boord van historische zeilschepen in 2022. De Onderzoeksraad voor Veiligheid publiceerde in 2017 het rapport Mastbreuk Harlingen. Na de ongelukken in 2022 besloot de Raad een opvolgingsonderzoek in te stellen om te zien of de aanbevelingen uit het rapport in 2017 zijn opgevolgd en welke lessen er zijn te leren.

Dodelijke ongelukken

Na het onderzoek Mastbreuk Harlingen, naar aanleiding van een dodelijk ongeval met de Amicitia in 2016, heeft de Onderzoeksraad aanbevelingen gedaan om een aantal veiligheidstekorten weg te nemen. Betrokken partijen hebben meerdere verbeteracties in gang gezet. Die acties hebben niet voorkomen dat er opnieuw passagiers zijn overleden aan boord van historische zeilschepen. Het voorval met de Risico had een vergelijkbare oorzaak als het voorval in 2016. Houtrot in combinatie met te weinig vakkennis. Ook bij het voorval met de Wilhelmina was het ontbreken van vakkennis bij de schipper een achterliggende oorzaak. In het rapport Mastbreuk Harlingen kwam als een van de belangrijkste conclusies naar voren dat de vakkennis binnen de historische zeilvloot onvoldoende was geborgd.

Dit riep de vraag op, in hoeverre de aanbevelingen van het onderzoek Mastbreuk Harlingen daadwerkelijk zijn opgevolgd en wat betrokken partijen concreet gedaan hebben om de passagiersvaart met historische zeilschepen veiliger te maken. Om hier antwoord op te geven, heeft de Raad zowel de twee voorvallen, als de opvolging van de aanbevelingen van Mastbreuk Harlingen onderzocht. De conclusie uit dit onderzoek is dat de historische zeilvloot sinds 2017 niet aantoonbaar veiliger is geworden. Toch is er wel vooruitgang geboekt. Zo heeft de vereniging voor beroepschartervaart, de BBZ veel gedaan om branchenormen te ontwikkelen en veiligheidskennis te verspreiden onder schippers/eigenaren, maar de BBZ bereikt ze niet allemaal.

© Hajo Olij

Nog steeds hiaten

Het geheel van de schippers/eigenaren, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), de keuringsbureaus, Raad voor Accreditatie en de branchevereniging, vormt het systeem dat moet zorgen voor een sluitende aanpak waarmee ze de veiligheidsrisico’s op de historische zeilschepen zo klein mogelijk houden.
Dit onderzoek laat zien dat het systeem – ook na diverse voorvallen in de afgelopen jaren en het onderzoek Mastbreuk Harlingen – nog steeds hiaten kent. De aanbevelingen vanuit Mastbreuk Harlingen blijven daarom onverminderd gelden. De aandacht voor veiligheid is vrijblijvend en dat biedt binnen het hele systeem ruimte voor eigen interpretatie en maakt dat veiligheidskritische componenten binnen de historische zeilvloot kwetsbaar zijn. Daarnaast blijft de kennis en expertise onder schippers en eigenaren van de historische zeilvloot van wisselend niveau. De ILT vult haar tweedelijnstoezicht beperkt in en het ontbreekt aan een duidelijke samenhang in de taakverdeling tussen de ILT en de Raad voor Accreditatie.

Er zijn wel degelijk veilige schepen, maar onderstaande punten maken het mogelijk dat ook onveilige schepen rond kunnen blijven varen:

• Door de hele keten heen is er een gebrek aan specifieke kennis van de historische zeilvloot;
• De inspectie- en toezichtketen kent hiaten. De wet- en regelgeving voor onder andere mast en tuigage op de historische zeilvloot is beperkt en biedt aan diverse partijen in de keten ruimte voor verschillende interpretaties. Het ontbreekt aan een degelijk normenkader;
• De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is niet in staat om te sturen;
• Passagiers hebben geen controlemiddel om vast te stellen of een schip veilig is. Zo heeft een afgegeven Bewijs van Tuigage door het ontbreken van toezicht en handhaving, het ontbreken van een duidelijk normenkader en het ontbreken van specifieke kennis in de gehele keten weinig betekenis.

De Onderzoeksraad richt zich tot de minister van Infrastructuur en Waterstaat:

1. Zorg als stelselverantwoordelijke in samenwerking met de ILT voor sluitend toezicht op de historische zeilvloot door het wegnemen van de hiaten. Hiervoor is inhoudelijke kennis nodig bij alle partijen.
2. Zorg dat de Raad voor Accreditatie en Inspectie Leefomgeving en Transport op basis
   van een gezamenlijke taakopvatting hun verantwoordelijkheid invullen voor het toezicht op de historische zeilvloot. Zorg daarbij dat alle relevante rollen binnen het toezichtproces belegd zijn en dat het toezicht in de praktijk geborgd is.
3. Leg aanvullend op de ES-TRIN de professionele eisen vast die passen bij de mate van commerciële uitbating binnen de historische zeilvloot. Maak daarbij gebruik van de branchenormen die door de sector zelf zijn en worden ontwikkeld. Zorg dat veiligheidseisen die relevant zijn voor de historische zeilvloot actueel blijven. Alle betrokken partijen moeten daarvoor continu de meest recente ontwikkelingen volgen en zo nodig de eisen aanpassen. Maak de uitkomst hiervan algemeen bekend zodat schippers weten waar zij op moeten acteren.
4. Richt een systeem in waarbij het hoofdcertificaat ongeldig wordt bij het verlopen van deelcertificaten/bewijzen en handhaaf hier op.

Lees zelf het volledige rapport

Ben je benieuwd wat er nog meer beschreven staat in het rapport dat 73 pagina’s telt? Klik dan hier. Op deze pagina kun je, door op de button te klikken, het volledige onderzoeksrapport downloaden. Daar staat onder andere meer achtergrondinformatie over de ongelukken in, hoe de aanbevelingen uit Mastbreuk Harlingen zijn opgevolgd en wat de Onderzoeksraad voor Veiligheid adviseert en concludeert.

Zie ook: Mast van historisch zeilschip breekt af

Omslagfoto: © Hajo Olij