Do not go to bed until the next watch is up! staat met duidelijke letters geschreven onderaan de briefing voor de wacht. Niet gaan slapen tot de volgende wacht er is. Klinkt logisch, zou je zeggen? Toch is een ander scenario best denkbaar.
Iedereen die weleens in een wachtsysteem heeft meegedraaid, weet hoe zwaar het kan zijn aan het einde van je beurt. Hoe je ondanks de fysieke en mentale vermoeidheid in het holst van de nacht urenlang alert moet blijven, terwijl je lichaam schreeuwt om rust in een warm bed. Dan kan het gebeuren dat de volgende wacht half dromend ‘ja, ik kom eraan’ zegt, maar daarna weer in slaap valt. Of dat de verkeerde zeiler wordt gewekt, die vervolgens terecht blijft liggen. Terwijl jij dan doodvermoeid je kooi in ploft, vaart de boot verder als spookschip tot iemand uit zichzelf wakker wordt, of de hele crew ruw gewekt wordt door wat anders.
Dat briefje, dat je niet moet slapen tot de volgende wacht er is, werd geschreven door de kapitein van de Schoenerbrik Tres Hombres. Dat schip lag die nacht voor anker op de Texelstroom in harde wind en hoge golven, en een ankerwacht was geen overbodige luxe.
Klassieke indeling
Een wachtsysteem stel je in als je met meerdere zeilers langer dan een dag op zee bent. Roekeloze zeilers roepen misschien dat ze makkelijk een nacht kunnen doorzeilen, maar in de praktijk is een enkele nacht zonder slaap al slopend. En een vermoeide zeiler maakt eerder fouten. Om vierentwintig uur per dag uitkijk te houden, te sturen en te kunnen anticiperen op de omstandigheden op zee is een wachtsysteem onmisbaar. Sterker, het is een belangrijk onderdeel van de veiligheid aan boord.
De klassieke wachtindeling bestaat uit zes wachten van vier uur, waarbij de bemanning wordt verdeeld in drie groepen. Deze indeling zien we nog steeds in de koopvaardij en bij de marine. Omdat elk bemanningslid vier uur op is en acht uur van wacht af, is het goed langere tijd vol te houden. Helaas hebben we op zeilschepen vaak niet de luxe van zo veel bemanning en werken we bijna altijd met twee wachten.
Zeilen 07/2021
Ben je benieuwd naar de rest van het verhaal? Welk schema leidt bij de meeste zeilers tot slaaptekort? Wat is een prettig wachtschema voor een kleine bemanning? Wat houdt rolling watch in? Welke wacht staat bekend als de zwaarste? En wat zijn belangrijke valkuilen? Je leest het allemaal in Zeilen 07/2021. Koop het nummer hier online in de webshop of lees (het artikel in) Zeilen hier digitaal. De editie is ook tot en met woensdag 23 mei verkrijgbaar in de winkel. En wil je vanaf nu elke maand dit soort verhalen lezen? Word dan hier abonnee.
Omslagfoto: Klaas Wiersma
Tekst: Klaas Wiersma