Wolk van de week

Wolk van de week: cumulonimbus

Groot, chaotisch en gewelddadig... Deze wolk overstijgt alle andere wolken

15:04

Als zeilers hebben we veel te maken met wolken. Regen, wind, sneeuw of hagel; de ene wolk is de andere niet. Van wollige schaapjes tot donkere stapelwolken, allemaal proberen ze je wat te vertellen. Welke wolken zijn er en wat kunnen we hieruit aflezen? Elke week presenteert Zeilen een wolk met informatie die goed van pas komt tijdens het varen.

De cumulonimbuswolk is een bekende wolk, we kennen hem als ‘de onweerswolk’. Als zeilers ontwijken we deze onweerswolk graag. Waar komt al dat geweld vandaan?

Wolk der wolken

De beruchte cumulonimbuswolk is een soort geëscaleerde cumulus of bloemkool -wolk. Wanneer er een sterke opwaartse stroming is van warme lucht, groeit de wolk verder en verder de lucht in. De wolkvorming begint al op enkele kilometers maar kan doorgroeien tot elf kilometer hoogte. Het is de grootste wolk die er is en hij beslaat het gehele bereik van wolkenvorming in de atmosfeer. Tijdens dit kilometerslange groeiproces kan de wolk zich ontwikkelen tot verschillende groottes en vormen. De bovenkant van de wolk kan bijvoorbeeld bloemkoolvormig, vezelig of aambeeldvormig zijn.

Eenmaal op elf kilometer hoogte botst de wolk tegen de tropopauze aan, dit is een stabiele inversie. Door een toenemende temperatuur groeien wolken hier niet meer verder de hoogte in. De wolk kan zich nog wel horizontaal, tegen de inversie aan, uitbreiden, zoals te zien is bij de cumulonimbus incus.

Locaties waar warme lucht zo ver door kan opstijgen zijn bergen, langs weerfronten of langs oceanen met een opzwiepende zeewind. Bovendien doet de wolk zich het vaakst voor in de zomer, bij grote temperatuurverschillen.

Gedonder en gebliksem

Zodra de wolk stopt met groeien, is het gedaan met de pret. Harde, koude regen en hagel komt vanaf grote hoogte uit de wolk vallen. Helemaal bovenin de wolk is het namelijk zo koud dat de wolk niet meer bestaat uit waterdruppels maar uit ijskristallen, net als de cirruswolk. In de cumulonimbuswolk klonteren de ijskristallen samen tot sneeuwvlokken die nog eens een paar keer de wolk in geslingerd worden voor ze naar beneden komen vallen. Zo kunnen er hagelstenen ter grootte van tennisballen uit de wolk komen.

In de cocktail van sneeuwvlokken, hagelstenen en waterdruppels slingeren dezen alle kanten op. In deze chaos botsen ze en krijgen de deeltjes lading. Er ontstaat een ladingsverschil binnenin de wolk. Zo ontstaat bliksem binnenin wolken, tussen wolken, of naar het aardoppervlak.

Valwinden en tuba’s

Met de neerslag stroomt er ook een koude, harde wind uit de wolk. Je krijgt dan niet alleen te maken met harde windstoten, ook draait de wind veel. Dit gebeurt zowel voor, tijdens en na de bui. Na de bui daalt bovendien de temperatuur behoorlijk af.

In-  en uitstromende lucht bij de ontwikkeling van een onweerswolk.
Instromende en uitstromende lucht bij de ontwikkeling van een onweerswolk. Verschillende pijlen geven verschillende windrichtingen weer. (c) Pekachu, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons

De kracht van in- en uitstromende wind van de cumulonimbus kan dusdanig sterk zijn, dat er tuba’s (instroming) of valwinden (uitstroming) ontstaan. We krijgen dan te maken met windsnelheden van boven de 100 kilometer per uur.

Bekende wolken onder de cumulonimbus

Onder de cumulonimbuswolk kunnen zich verschillende wolkensoorten voordoen. Er kunnen bijvoorbeeld bollen ontstaan onderaan de wolk (mammatus), valstrepen van de regen (virga) of ontstaat er een rolwolk of pannuswolk. Vanaf het aardoppervlak is dit vaak goed zichtbaar.

Naast zijn onheilspellende aanblik is de wolk ook berucht om zijn snelle ontwikkelen en/of verdwijnen. In het weerbericht hoor je vaak ‘…met kans op onweer’, het is slecht te voorspellen of en wanneer de wolk zal overkomen. Is het eenmaal zover, dan kan je maar beter uitkijken. Donder, bliksem, hagel, regen, en harde en onvoorspelbare wind liggen op de loer. Zo snel als hij kan ontstaan kan hij echter ook weer verdwijnen. Binnen een uur kan het weer klaar zijn.

Kom je toch in het onweer terecht? Lees dan hier wat je het beste kunt doen.

Omslagfoto: (c) Matthew T Rader CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Last modified: 24 november 2022
Sluiten