Is jouw schroef nog in orde?

Wanneer de boot op de kant staat is er mooi tijd om schroef, schroefas en staartstuk goed te inspecteren. Is er corrosie? Is er schade? Moet er een lager of anode worden vervangen? Hoe doe je dat en wat moet je nog meer doen?

Kromme schroefas?

Bij een vrijhangende schroefas kun je eenvoudig controleren of de as recht is. Plaats hiervoor een houten blok tussen romp en as zodat dit net past. Wanneer je nu de schroef verdraait zal de druk van de as op het blok gelijk moeten blijven. Merk je echter dat de as afwisselend meer en minder tegen het blok aandrukt dan wordt het tijd om de as te vervangen. Omdat de kromme schroefas veel meer trillingen veroorzaakt, maar ook omdat het voor extra slijtage van de keerkoppeling en de motor zorgt.

Corrosie op een aluminium schroef

Schroefschade

Check een schroef altijd zorgvuldig op schades aan de bladen. Zijn de randen mooi glad of zijn er butsen aanwezig? Kleine vervormingen kun je weer terug kloppen door een zwaar hardhouten blok aan de achterzijde tegen het blad aan te drukken, terwijl je met een hamer de bladrand weer in de juiste vorm klopt. Bij grotere schades is dit werk voor een specialist. Een schroef die al lang op een conische schroefas zit, kan behoorlijk vast zitten. Wanneer je de schroefnaaf met een brander gelijkmatig heet stookt lukt het meestal wel om de schroef los te slaan (gebruik daarbij een klosje hardhout tussen hamer en schroefnaaf om schade te voorkomen), maar pas hierbij goed op met omliggend laminaat en het watergesmeerde buitenlager en houd een natte dweil, emmer water en brandblusser bij de hand. Wat met een beetje geluk ook werkt is een zware hamer tegen de ene zijde van de naaf terwijl je er aan de ander kant een stevige tik op geeft. Door de schok komt de schroef los, maar als je niet oppast krijgt de uithouder ook een tik te verwerken. Is de schroef los, let er dan goed op dat je de spie niet verliest.

Watergesmeerd buitenlager

Een nieuw, watergesmeerd rubberen buitenlager zit strak om de as. Na verloop van tijd slijt dit lager, maar het mag niet los op en neer kunnen bewegen. Om het lager te kunnen vervangen zul je het uit de houder én van de as moeten krijgen. Het lager zit meestal met twee inbusboutjes geborgd in de houder en zijn vaak pas te vinden wanneer je de verf weg schraapt. De kans is echter klein dat je het lager na het losmaken van de borging eenvoudig uit de houder schuift. Hiervoor kun je zelf een stuk gereedschap maken: neem een stuk buis dat precies om de as heen past en net iets kleiner is dan de buiten-diameter van het lager. Wanneer je de buis overlangs doorzaagt kun je de beide helften om de schroefsas plaatsen en zo schuivend over de schroefas het lager uit de uithouder stoten. Pas goed op dat je niet te veel kracht gebruikt, voor je het weet beschadig je de bevestiging van de uithouder. Zit het lager te vast, dan zul je de schroefas moeten verwijderen. Met een beetje geluk schuift deze net langs het roer en anders moet binnen de motor aan de kant. Daarna kun je het buitenlager met een los ijzerzaagblad inzagen en in delen verwijderen.

Tip 3

Tip

1. Laat bij het losmaken van de schroef de borgmoer iets losgedraaid op de as zitten, zodat de schroef niet op de grond kan vallen.
2. Kies bij een asanode bij voorkeur voor een anode die is voorzien van een ingegoten metalen beugel, zodat deze gedurende het hele seizoen goed vast blijft zitten.
3. Schilder het aluminium staartstuk nooit met koperhoudende antifouling in verband met galvanische corrosie.

Klap- en vaanstandschroef

Klapschroeven slijten op de vertanding. Controleer of de bladen nog goed met elkaar mee bewegen, zonder dat de vertanding verspringt. Bij versleten vertanding zullen de bladen vervangen moeten worden. Smeer de vertanding in met zeewaterbestendig vet om slijtage zoveel mogelijk te voorkomen. Vaanstandschroeven moeten op het droge van vers naafvet worden voorzien. Hiervoor zijn meestal twee inbusboutjes aanwezig. Verwijder eerst het ene boutje, sluit een vetnippel aan en pers er vet in totdat dit langs de naaf naar buiten komt. Verwijder het vetnippel, plaats het boutje weer en doe vervolgens hetzelfde bij het andere inbusboutje.

Schade aan het aluminium schroefblad

Anodes

Om de rvs schroefas en bronzen schroef te beschermen tegen corrosie wordt er een anode op de as geplaatst. Bij een vrijhangende as is dat vaak een bolanode. Is er maar een klein stukje as beschikbaar, dan kun je beter werken met een smalle ringanode of een dopanode achter op de schroef. Let er bij de ringanode op dat deze de doorstroom van het water in het buitenlager niet belemmert, ook niet als de schroefas met motor en al iets naar voren wordt gedrukt wanneer de motor in de vooruit staat. Plaats op zout water zink of aluminium anodes, op zoet water aluminium of magnesium. Zet de anode op de schroefas goed vast en geef er dan nog een paar tikken op met een hamer. Daarna kun je de boutjes meestal nog wel een extra slagje geven. Om te voorkomen dat de anode vooral corrodeert bij de bevestigingsboutjes kun je het anodemateriaal ter plaatse van wat verf voorzien. De rest van de anode niet schilderen want dan werkt deze niet meer.

Saildrive staartstuk

Het staartstuk van de saildrive is gemaakt van gegoten aluminium en gevoelig voor galvanische corrosie. Voorzie het staartstuk dus van een beschermende, isolerende coating én van een ringanode. Houd de coating in goede, onbeschadigde staat, dus schraap er geen aangroei af met een krabber. Als de coating is beschadigd moet deze worden bijgewerkt. Ook de ringanode moet in goede conditie verkeren. Enige aantasting is prima, maar wanneer de gaten erin vallen, is het zaak om deze te vervangen.

Anodes op naaf en staartstuk

Aluminium schroef

Een aluminium schroef is een zegen voor het aluminium staarstuk: vrijwel geen potentiaalverschil, dus ook minder kans op galvanische corrosie. Nadeel is echter dat zo’n aluminium schroef in zout water vaak zelf binnen een paar seizoenen sterk corrodeert. Een bronzen schroef, zeker wanneer het een forse klapschroef betreft, zorgt voor een behoorlijk potentiaalverschil en is daarom meestal voorzien van extra anodes op de naaf. Op zout water zijn deze vaak binnen een seizoen aan vervanging toe. Met een inbussleuteltje is vervanging eenvoudig wanneer de boot op de wal staat.

Stromingsrubber

Het stromingsrubber dat rond het saildrivestaarststuk op de romp is geplakt zorgt ervoor dat het water vlot langs de romp kan stromen. Het stromingsrubber komt vaak los op de hoeken, maar kan eenvoudig worden vastgelijmd met daarvoor geschikte kit, zoals Sikaflex 291i.

Corrosie op een aluminium schroef

Aangroei

Aangroei op een schroef vermindert het rendement enorm. Met een schraper verwijder je de zwaarste aangroei. Daarna maak je de bladen verder schoon met een lamellenschijf en vervolgens polijst je de bladen met fijn, watervast schuurpapier (korrel 2000 en hoger). Hoe gladder het oppervlak, hoe minder grip de aangroei heeft. Op zout water kun je de schroef in een paar lagen harde antifouling te zetten.

(c) Tekst en foto’s Olav Cox