Tijd is niet geld, tijd is lengte

Veel tijden, zoals de zonsopkomst of ondergang, worden in een nautische almanak gegeven in een tijdsoort die voor ons niet meteen bruikbaar is: de local mean time. Hoe reken je deze tijd om naar Greenwich Mean Time (GMT)?

In dit vraagstuk over tijdrekenen bespraken we de tijdsvereffening, ofwel het verschil tussen de ware tijd (zonnetijd) en de middelbare tijd (kloktijd). Tegenwoordig wordt de ware tijd zelden of nooit meer gebruikt; alleen zonnewijzers geven deze nog aan. In ons dagelijks leven hebben we altijd te maken met de middelbare tijd. Maar daarmee zijn we er nog niet. We moeten namelijk ook onderscheid maken tussen lokale tijd en de tijd in Greenwich. GMT, iedereen welbekend, staat voor Greenwich Mean Time, ofwel Greenwich Middelbare Tijd. Dat is dus de middelbare tijd in Greenwich.

Enkhuizen

Als ik in Enkhuizen ben, afgerond op 5° oosterlengte, dan komt de zon bij mij eerder op en gaat hij eerder door zijn hoogste punt dan in Greenwich. Immers, de aarde draait naar het oosten. Realiseer je bovendien dat de aarde ten opzichte van de zon in vierentwintig uur 360° rond haar as draait. Dat komt overeen met 15° in een uur, ofwel 5° in twintig minuten.

Dus als de zon bij ons op 5° oosterlengte in de meridiaan staat, duurt het nog twintig minuten voordat die in Greenwich op zijn hoogste punt staat. Of beter gezegd, door de meridiaan gaat, ofwel Meridian Passage, MP. Dit tijdverschil – het lengteverschil met Greenwich uitgedrukt in tijdverschil met Greenwich – noemen we de lengte in tijd (lit). Zo kun je voor elke lengte het tijdverschil uitrekenen, eenvoudigweg door die lengte te delen door vijftien. Bedenk of het in Greenwich vroeger of later is en je kunt de GMT uitrekenen. Zo zie je maar: tijd is lengte in plaats van geld!

Nautische almanak

Waarvoor hebben we die lengte in tijd eigenlijk nodig? Veel tijden, onder andere die voor de meridiaanpassage, zonsopkomst en -ondergang, en schemeringen, staan in de nautische almanak in LMT, ofwel Local Mean Time, weergegeven. Met de lit kun je de LMT heel gemakkelijk omrekenen naar GMT. Dan is het nog maar een klein stapje naar de Nederlandse tijd op onze klok of telefoon, of welke andere tijd dan ook. Lees daarover meer in het zeevaartkundig vraagstuk uit Zeilen 04/2020.

Vragen:

1. In de nautische almanak staat gegeven dat de MP op 1 februari 2020 valt om 12.13. Welke tijdsoort is dit?
2. Ik bevind me in Enkhuizen op 5° oosterlengte. Hoeveel bedraagt de lit?
3. Is het in Greenwich vroeger of later?
4. Hoe laat is de MP in Enkhuizen in GMT?
5. Hoe laat is MP Greenwich in LMT en in GMT?
6. Stel, je bevindt je in Horta, op de Azoren (30°W). Hoe laat is hier de MP op 1 februari in LMT, hoe groot is de lit en hoe laat is de MP in GMT?

De antwoorden staan onder de foto.

Nulmeridiaan van Greenwich (c) Eef Willems

Antwoorden:

1. LMT, Local Mean Time (Plaatselijke Middelbare Tijd).
2. Lit = 5 °/15 ° = 1/3 van een uur, dus twintig minuten.
3. In Greenwich is het vroeger; het ligt immers westelijker.
4. 12.13 – 0.20 = 11.53 GMT = MP Enkhuizen.
5. MP is 12.13 LMT, maar in Greenwich is LMT gelijk aan GMT; lokaal is immers Greenwich. Dus ook 12.13 GMT (twintig minuten later dan in Enkhuizen).
6. MP Horta: 12.13 LMT. Lit: 30°/15° = 2 uur. Greenwich ligt verder oostelijk, dus daar is het later. Dus MP Horta is 14.13 GMT.

Dit zeevaartkundig vraagstuk komt uit Zeilen 02/2020. Elke maand een zeevaartkundig vraagstuk lezen? Abonneer je dan hier op Zeilen!

Lees ook: Tijdrekenen

Tekst en foto: Eef Willems