Weg van de drukte in jachthavens. Midden in de natuur je eigen slaapplekje zoeken en daarna ontwaken tussen de vogels en het riet. Het kan nog steeds – ook in Nederland. Aan een meerboei of een onbewoond eilandje bijvoorbeeld. Een praktische gids voor rondscharrelen met een klein budget.
Dit artikel heeft eerder gestaan in Zeilen editie 02/2018
Tekst: Joke Noppers
Optie 1
Ankeren in de vrije natuur
Met zijn relatief ondiepe wateren is ons land een waar ankerparadijs. Buiten de vaargeul kun je bijna overal voor anker. Bij rustig weer is het dan ook prima overnachten op het IJsselmeer, het wad of de Zeeuwse wateren.
Zoek je meer beschutting, ga dan voor anker op wat kleiner water, zoals de Friese Meren. Ook aan de randen van de grotere wateren vind je tal van afgeschermde hoekjes. Bij het dorpje Oosterdijk (bij Enkhuizen) heb je bijvoorbeeld een prachtige inham die door de wilde begroeiing eromheen aandoet als een natuurlijke baai. Op het Ketelmeer is er een aantal aangelegde eilandjes met een natuurreservaat erop. Tussen die eilandjes zitten een paar schitterende ankerplekken verstopt. Het enige wat je hier ziet, is water en bos – alsof je Scandinavië bent.
Verder zijn voormalige werkhaventjes ideale plekken om voor anker te gaan. Ooit dienden de tijdelijke steigers voor de aanleg van polders en projecten zoals de Deltawerken. Ze liggen vaak op bijzondere plekken, ver weg van de drukte. Een andere populaire plek bij zeilers is Trintelhaven, een soort vrijplaats op de dijk tussen Enkhuizen en Lelystad. Door de bomen rond de haven, de kleine binnenhaven en het mini-strandje waan je je op een echt eiland.
Ook Zeeland biedt veel beschutte ankerplekken, vaak midden in de ongerepte natuur. Op het Grevelingenmeer lig je bijvoorbeeld in prachtig helder water, tussen vele eilandjes en zandplaten. In de Oosterschelde komen regelmatig bruinvissen voorbij zwemmen. En op het Veerse Meer, bij het eiland Haringvreter, kun je zomaar oog in oog komen te staan met een wild hert.
Optie 2
Vrije aanlegplaatsen
Nederland heeft ook heel wat openbare kades en steigers waar je gratis of vrijwel voor niets je boot kunt aanleggen. Behalve de bij optie 1 genoemde voormalige werkhavens zijn er tientallen openbare ligplaatsen in Friesland en
op het Grevelingenmeer. Een nacht aan zo’n knusse steiger midden in het riet is heel romantisch.
Kies je voor ‘avontuur’ dan leg je aan bij een onbewoond mini-eiland. Kinderen vinden dit schitterend – en volwassenen stiekem ook. Zorg wel dat je er op tijd bij bent, want deze ligplaatsen zijn erg populair in het hoogseizoen.
Aangezien het onderhoud van zulke aanlegplekjes geld kost, zijn deze ligplaatsen niet helemaal gratis. In Friesland gaat de betaling op vrijwillige basis. Door een wimpeltje te bestellen, laat je zien dat je het recreatieschap de Marrekrite steunt. Voor de ligplaatsen op het Grevelingenmeer heb je buiten het winterseizoen een liggeldkaart nodig (zie links).
Optie 3
Meerboeien
Heb je (nog) geen ervaring met ankeren, maar wil je wel een keer het ankergevoel ervaren, dan zijn meerboeien een goed alternatief. Zeker weten dat je daarna zo enthousiast bent dat je ook eens het echte ankeren wil proberen. Zorg wel dat je op tijd erbij bent, want deze boeien zijn dun bezaaid en populair.
Een belangrijk punt hierbij: een meerboei biedt geen garantie op veiligheid. Je moet de wind en andere weersomstandigheden dus altijd goed in de gaten houden. Ook aan een meerboei wil je niet onbeschut aan lagerwal komen te liggen.
In Friesland heeft de Marrekrite een aantal ‘MarBoeien’ neergelegd. Ook op het Haringvliet is er een mooie plek: je vindt de meerboeien ten zuidoosten van het eilandje Tiengemeten en zuidwestelijk van Hellevoetsluis. Helaas zijn de meerboeien in Zeeland weggehaald vanwege bezuinigingen.
Twee zwerfroutes voor een week
Er zijn genoeg opties om tijdens een weekend de jachthaven over te slaan. Maar wat als je langer wil rondzwerven, bijvoorbeeld in de zomervakantie? Met deze twee voorbeeldroutes kun je een week rondzeilen zonder een jachthaven aan te doen.
Route 1
Zomerzwerftocht door Zeeland
Het startpunt (en eindpunt) van deze reis is Oude-Tonge (1). Voor aanleggen bij de eilandjes in het Grevelingenmeer heb je een liggeldkaart nodig; die koop je bij W.S.V. Oude-Tonge. Vanaf daar is het ongeveer 13 mijl varen naar de eerste overnachtingsplek. Op het Grevelingenmeer heb je keuze uit verschillende eilanden om aan te leggen. Bij de Stampersplaat (2) heb je kans dat er nieuwsgierige shetlandpony’s een kijkje komen nemen bij je boot. Een volgende overnachtingsplek is op het Springersdiep (3), vlakbij het Noordzeestrand. De laatste nacht op het Grevelingenmeer kun je doorbrengen bij de eilandjes van Mosselbank (4).
Vanaf daar vaar je via de Grevelingendam naar de Schelphoek (5), een rustige ankerplek op de Oosterschelde. Let op: het is hier niet overal even diep. Vervolgens zeil je naar de Betonhaven op Neeltje Jans (6), op loopafstand van de Oosterscheldekering en de tentoonstelling over de Deltawerken. Op het voormalig werkeiland Neeltje Jans is ook een waterspeelpark voor de kleintjes.
De volgende stop is het Veerse Meer (7). Ook hier kun je bij een natuureilandje overnachten. De route eindigt bij de Krabbenkreek (8), een prachtig natuurgebied op de grens tussen land en water. Hier foerageren veel zeldzame vogels dus probeer deze unieke omgeving niet te verstoren. De droogvallende zandbanken zijn verboden terrein.
Route 2
Scharrelen over het IJsselmeer
Vanaf Amsterdam is het maar een klein eindje varen naar Pampushaven (1). Kleinere boten mogen er aan de steiger overnachten, grotere boten moeten voor anker. Vervolgens zeil je naar het noorden, om na Enkhuizen af te slaan bij het dorpje Oosterdijk (2). Hier vind je een prachtig beschut inhammetje. Houd wel je dieptemeter in de gaten! Je kunt ook bij Enkhuizen voor anker gaan, in de kom voor de Compagnieshaven (ankergeld verplicht). Vanaf daar heb je een prachtig uitzicht op het historische openluchtdorp van het Zuiderzeemuseum. Hierna vaar
je naar Medemblik, naar het nieuwe recreatiegebied in wording, de Vooroever (3). Je kunt er heerlijk beschut ankeren tussen de eerste dammen en eilandjes die zijn aangelegd. Let op: je mag niet overal met je boot komen. Ook moet je hier op je dieptemeter letten. De volgende stop is Makkum (4). Je hebt de keuze tussen ankeren ten oosten van Kornwerderzand of overnachten bij de Buitenhaven van Makkum, vlak bij de schilderachtige oude binnenstad. Opgelet: richting het noorden wordt het hier snel ondiep. Daarna vaar je zuidwaarts, richting Trintelhaven (5). De volgende dag anker je tussen de eilandjes van het IJsseloog in het Ketelmeer (6). Vervolgens keer je via Lelystad weer terug naar het Markermeer. De laatste nacht geniet je van de stilte in de Blocq van Kuffeler (7). In deze serene sfeer is het moeilijk te geloven dat je alweer zo dicht bij de Randstad bent.
De eerste keer ankeren
Overal waar de omstandigheden dat toelaten kun je met een zeiljacht je anker laten vallen. Dat betekent gratis en voor niks een ‘kamer met zeezicht’ op schitterende plekken. Heb je twijfels over je ervaring en kunde? Bedenk dat je als beginner niet meteen in het diepe hoeft te springen. Begin klein: ga eerst een dag voor anker liggen in plaats van een nacht. Je zult algauw ervaren dat het anker de boel veilig vasthoudt en je boot nergens heengaat. Vind je het daarna nog steeds spannend, ga dan een nachtje ankeren in een jachthaven. Daar lig je heerlijk beschut én je hebt de geruststelling dat je alsnog in een box kunt aanmeren. Er zijn genoeg jachthavens om dit te oefenen, zoals de haven van Enkhuizen, Hoorn of de Blocq van Kuffeler. Verdiep je ook in de techniek van het ankeren. Probeer andere plekken of minder rustig weer.
Door geleidelijk kennis en ervaring op te doen, groeit je zelfvertrouwen en komen er steeds meer ankerplaatsen binnen je bereik. Voor je het weet ben jij straks degene die op dat ene jaloersmakende plekje ligt.
Ankeren in 5 stappen
Je hebt niet veel ervaring nodig om voor anker te gaan. Met dit stappenplan krijg je handigheid in het veilig vastleggen van je boot.
Stap 1
Welke plek?
Zoek een plek uit om te ankeren en ga na of deze plek geschikt is. Mag je er voor anker? Hoe diep is het er? Ligt deze plek beschut genoeg, met de huidige wind? En blijft dat volgens de weersvoorspellingen ook zo? Zijn er andere omstandigheden waar je rekening mee moet houden, zoals stroming of hekgolven van grote zeevaart?
Bekijk hier onze kaart met de mooiste ankerplekken van Nederland.
Stap 2
Verkenningsrondje
Wanneer je op de plek arriveert, vaar dan eerst een verkenningsrondje. Misschien was het toch niet zo beschut als je had gedacht. Of is er maar weinig ruimte over, omdat er al veel andere boten liggen. Als de plek om te ankeren tegenvalt, heroverweeg dan je beslissing.
Stap 3
Hoeveel ankerlijn nodig?
Zoek een plek waar je genoeg ruimte hebt om rond je anker te draaien. Om veilig vast te liggen, heb je een minimum aan ankerlijn nodig. Bij normale wind moet die lengte vijf keer de waterdiepte zijn. Bij 2 meter diepte is dat dus
10 meter ketting. Dat betekent dat je boot rond draait over een cirkel met een diameter van bijna 20 meter, plus de lengte van je boot. Daarnaast wil je ook een paar meter marge, voor als het anker onverhoopt van zijn plek raakt.
Stap 4
Ankerlijn laten zakken
Vaar tegen de wind in naar het punt waar je je anker wil laten vallen. Breng je boot tot stilstand. Laat het anker vallen en wacht een paar minuten. Geef langzaam gas achteruit om het anker vast te varen, en peil daarna of je boot stil blijft liggen terwijl de motor in zijn werk blijft. Als je genoeg lengte hebt gegeven, zet je de ankerlijn vast op een punt aan de voorkant van de boot. Nu ligt je boot goed vast achter haar anker en kan het genieten beginnen.
Tip: markeer elke 5 meter op je ankerlijn met verf of een watervaste stift, om de lengte heel nauwkeurig af te tellen.
Stap 5
Ankeralarm instellen
Markeer de locatie van je anker op je gps. Op de meeste kaartplotters kun je een ankeralarm instellen dat afgaat als te ver van je anker raakt. De maximale afstand kun je zelf instellen. Geen plotter? Download dan een app, zoals Anchor Watch (Android) of DragQueen (iOS). Stel de afstand ruim in, want de gps van je telefoon is niet altijd even nauwkeurig. Zo voorkom je vals alarm. Let goed op dat de accu niet leeg raakt; leg je telefoon ‘s nachts aan de lader. Omdat de gps constant aan is, gebruikt hij meer stroom.
Gefeliciteerd, je ligt nu vast! Hijs je zwarte ankerbal en laat na zonsondergang je witte ankerlicht schijnen. De volgende ochtend haal je de ankerlijn geleidelijk weer in. Dat doe je als volgt: je trekt de boot naar het anker toe. Wanneer je recht boven het anker zit, kun je de lijn verticaal uit het water zien steken. Nu kun je het anker weer lostrekken.
Zo doe je dat: zwerftocht door de natuur
- Laad alle accu’s voor vertrek volledig op en houd ze in de gaten. Heb je geen ledverlichting in de kajuit kies dan voor olielampen of losse led-lampjes. Voor het opladen van telefoons en tablets kun je beter geen omvormer gebruiken; die verbruikt namelijk zelf ook stroom. Een usb-lader voor de sigarettenaansteker van de auto is zuiniger.
- Heb je een vuilwatertank, leeg die dan voor vertrek en let erop dat die niet al te snel weer vol raakt. In Nederland is het namelijk verboden om je vuile water te lozen.
- Produceer zo min mogelijk afval. Neem goed afsluitbare afvalzakken mee. Op de vrije ligplaatsen in Friesland en het Grevelingenmeer zijn
er afvalcontainers, speciaal bedoeld voor de recreatievaart. Een mooie gelegenheid om je afval weg te gooien, vooral als je hoofdzakelijk ankert.
- Op het Grevelingenmeer is het gebruik van een onderwatertoilet niet toegestaan; de openbare ligplaatsen hebben daarom een toilet. Buiten het hoogseizoen zijn de toiletvoorzieningen op de natuureilanden gesloten.
- Zorg voor voldoende proviand aan boord. Check ook of je watervoorraad op peil is. In veel stadshavens is het toegestaan om overdag even kosteloos aan te leggen. Zo kun je snel een boodschap doen. Handig als je geen bijboot hebt, maar wel veel ankert.
- Voor regenachtige dagen: veel online streamingdiensten bieden de mogelijkheid om bepaalde films en series te downloaden op je tablet of smartphone.
Handige tips voor onderweg
- Neem een paar lekkere dingen mee om jezelf te verwennen. Zo maak je er een feestje aan boord van, in plaats van dat je uit eten gaat.
- Met een flesje biologisch afbreekbare zeep (verkrijgbaar bij de betere kampeerwinkels) doe je een afwas of handwasje, zonder hiervoor de vuilwatertank te gebruiken.
- Kies een muggenspray met minimaal 30 procent DEET. De muggen op het water laten zich niet weerhouden door minder.
- Voor een regenachtige dag: span een zeiltje over de giek. Daarmee vergroot je de leefruimte aan boord die in zo’n situatie behoorlijk klein wordt.
- Aanleggen op een vrije ligplaats? Neem ook een koepeltentje mee voor de kinderen. Die vinden slapen in hun eigen tentje reuze spannend.
- Geen bijboot? Een goedkope opblaasboot houdt kinderen uren zoet. Ook te gebruiken als poedelbadje voor de allerkleinsten.
Links
- Overzicht van de mooiste ankerplaatsen in Nederland:
Zeilen ankerkaart - Kaartje met de locaties van alle MarBoeien: www.marboei.frl/locaties
- Online wimpeltjes bestellen voor de Marrekrite: www.marrekrite.frl/varen/wimpel
- Informatie over liggeld op het Grevelingenmeer
Omslagfoto en foto’s: © Joke Noppers
Tekst: Joke Noppers
