In Zeilen 01/2023 (bestel ‘m hier) kun je lezen over  twee stellen die zelf hun boot (af)bouwden. Sylvia Huydecoper en Pascal Maas deden het projectmanagement en het installatiewerk op hun Berckemeyer 40 Wateraap 3 zelf. Het handige overzicht dat ze instuurden vanuit de Spaanse ria’s, was aanleiding tot een uitgebreid gesprek en een daaropvolgend artikel. Het overzicht paste niet meer in het blad, maar we willen het je niet onthouden.

Een licht, goed zeilend appartement

Na een eerder rondje Atlantic kwamen we terug met een stevige wensenlijst voor een nieuwe boot. ‘Vertrekken’, voor een langere tijd weggaan, stelt andere eisen aan een boot. Je boot is je huis. Je spendeert veel tijd benedendeks, dat moet een prettige leefomgeving zijn. Daarnaast zit je lange tijd op zee. Goed zeegedrag van de boot en een hanteerbaar tuig zijn extra belangrijk. Gemak en comfort betekenen uithoudingsvermogen. Wie minder vermoeid is, maakt betere beslissingen en komt eerder in actie. Veiligheid zoeken we ook in een sterk materiaal. Mocht er iets misgaan, dan ben je kwetsbaar op de oceaan.

Maar dat betekent niet dat we willen inleveren op de zeileigenschappen. Integendeel. Er komt een sterke maar lichte boot van aluminium. Een ontwerp om vlot te kunnen zeilen, qua vorm meer zoals een wedstrijdjacht, wat gek genoeg een juist minder bewegelijke boot oplevert. Snel én een rustig zeegedrag, zou dat kunnen? We namen een sprong in het diepe en besloten om een nieuwe boot te gaan bouwen. Nu, op weg in ons tweede rondje Atlantic, blijkt het gelukt te zijn. We genieten van een boot die – voor ons – bijna perfect is. We maakten de volgende keuzen bij de bouw.

Licht appartement

Na een jaar wonen in een donker interieur – veel teak en weinig raam – snakten we naar licht. Dat is veel prettiger om langere tijd in te verblijven en je ziet wat meer van de baai om je heen. De nieuwe boot kreeg dus grote ramen. Alles zo transparant mogelijk, dus niet dat zonwerende bruine perspex. Licht!

Comfortabel in zeegang

Waar we bij onze oude boot minder enthousiast over waren, was de bewegelijkheid. Slaan op golven kon ze als de beste. En een zeetje staat er op groot water nu eenmaal vaak. Dat is oncomfortabel, haalt de snelheid uit de boot, de wind uit de zeilen, en is bovendien zwaar voor het tuig. We zochten naar een zo stabiel mogelijk ontwerp. Niet alleen voor slaan tegen golven in, maar ook minder rollen op ruime koersen. We kozen voor een delta-vorm. Het punt waar de boot om draait, ligt bij een deltavorm verder naar achteren, wat het stampen reduceert. Het bredere achterschip zorgt voor vormstabiliteit als de golven van opzij komen. Na zes seizoenen kunnen we zeggen: het werkt. Onze nieuwe boot, de Wateraap 3, stampt vrijwel nooit. Het gedrag in zeegang is heerlijk stabiel, waardoor wijzelf er ook een stuk blijer uitzien.

Blijven zeilen in zeegang

Bijkomend voordeel van een stabielere boot is dat je zeil langer blijft staan, waardoor je langer kunt blijven zeilen als er een zeegang staat. Wij typeren zeilen op groot als volgt. Je hebt een fase waarin de wind zich opbouwt en de golven nog klein zijn. Deze fase brengt heerlijk zeilen. Later komt er onvermijdelijk een fase waarin de wind afneemt, maar de zee nog een tijdje doorstaat. De Engelsen noemen dat een left-over sea. De combinatie weinig winddruk en hoge golven is geen gelukkige. Ons (oude) grootzeil kon enorme klappen maken; het enige dat dan overblijft is het strijken van het zeil. En wij blijven nu juist graag zeilen, in plaats van de motor te moeten aanzetten. Onze nieuwe rompvorm helpt daarbij. Maar ook het grootzeil zelf werd aangepast. Ons nieuwe grootzeil is volledig doorgelat. Dat maakt het zeil feestelijk stabiel. Een mooie demonstratie daarvan kregen we toen de harp van de grootschoot losschoot: zonder grootschoot richtte het doorgelatte zeil zich rustig op de wind en… zeilden we gewoon door. Geen enkel geklapper bij de staande 20kt wind. De grootschoot konden we rustig weer monteren.

Blijven zeilen bij weinig wind

Weinig wind komt eigenlijk best vaak voor. Je vertrekt typisch pas als het weerbericht goed is. ‘Beter mooi weer met weinig wind, dan door een front heen’, is een gedachte die snel opkomt. Ook dan willen we zo lang mogelijk blijven zeilen. Het nieuwe grootzeil is van boven uitgebouwd, daar waar de meeste wind staat. Het verschil met de vorige boot (weinig zeil hoog in de mast) is opmerkelijk. Soms voel je nauwelijks wind aan dek, terwijl de boot als door magie voort zweeft. Fluisterzeilen! Heel geschikt voor dat weertype is onze Code Zero, die in plaats van de spinnaker kwam. Daarmee kom je aanzienlijk dichter bij de wind. Dat vergroot de mogelijke koersen die je kunt aanhouden.

Sterk materiaal

Je bent kwetsbaar op de oceaan, dat merk je als er iets misgaat. Een aantal ervaringen heeft ons de beperkingen van polyester laten zien. Zo brak er bij ons een trekstang midden op de oceaan. Het polyester dek ging bij de verstaging een paar centimeter op en neer. Gelukkig konden we daar snel een oplossing voor vinden; de mast is blijven staan. Aluminium is sterker en voor ons daarmee een betere keuze dan polyester, terwijl het licht genoeg blijft om snel te zeilen. In het geval je een rif of een container raakt heb je aanzienlijk meer marge.

Droogvallen

Dat misten we tijdens ons eerste rondje. Veel charmante haventjes lieten we links liggen. In plaats daarvan waren we vaak te vinden in diepe maar ongezellige jachthavens. Onze nieuwe boot heeft een midzwaard. Op hard zand staat ze op zwaard en de buitenste roeren. Ook hier mocht de wens om droog te vallen niet ten nadele zijn van de zeilprestaties. Die bleven uitstekend. Het zwaard is geballast en met zwaard neer zeilt ze rechtop en scherp aan de wind. Ander voordeel van je zwaard kunnen ophalen: er is altijd wel een plekje in volle ankerbaaien. Je gaat gewoon daar liggen waar het voor anderen te ondiep is.

Lopen in de kuip, niet schuiven

Een ander voordeel van een deltavorm is de brede achterkant. Dat geeft enorm veel ruimte. In de kuip kun je letterlijk een rondje lopen en overal zitten. Het continu over elkaar heen klimmen is verleden tijd. Het lijkt een kleinigheid, maar in de praktijk is het erg prettig om goed langs elkaar heen te kunnen.

Hanteerbaar tuig

Op de oude boot hadden we veel werk op het voordek. Zeilen binnenhalen of spelen met een spinnakerboom van meer dan vijf meter is best leuk, maar op zee werd dat anders. Bij zeegang kan werken aan dek best gevaarlijk zijn, dat beperken we graag tot een minimum. Onze nieuwe boot heeft een kleine voordriehoek en een groot grootzeil. De fok (105%) staat op een roller. De fok kan lang blijven staan, we reven voornamelijk met het grootzeil. Het grootzeil is doorgelat, dus het strijkt en reeft rustig. Het reven gaat gemakkelijk, zelfs in zeegang. Je moet daarvoor nog wel naar de mast, maar omdat het zeil niet klappert gaat dat snel. Voor wind vanaf zes Beaufort hebben we een kotterfok op een roller. De kotterfok is wegneembaar om sneller overstag te kunnen gaan, zodat we op binnenwater sportief kunnen blijven opkruisen. Ten slotte is er een Code Zero om voortgang te houden bij weinig wind. Deze staat ook op een roller en is daardoor eenvoudig binnen te halen en te zetten. Het zetten is zo gemakkelijk dat we dit lichtweerzeil vaak voeren. Komt er wat meer wind, dan rollen we ‘m gewoon even weg.

Minimalisme

Alles gaat kapot. Als we er ons logboek op naslaan, dan zijn dingen die herstel vergen aan de orde van de dag. In een rondje Atlantic draai je er qua mijlen 10 zeilseizoenen doorheen, en dat ook nog eens op volle zee. Niet raar dat er veel kapot gaat dus. De filosofie voor de nieuwe boot is dan ook: eenvoud waar het kan. Dat geldt voor het elektrisch systeem, voor het watersysteem en voor apparatuur aan boord. Dat wil niet zeggen dat ieder comfort geschuwd wordt – we houden van koude witte wijn en willen ook eindelijk wel eens een korte douche kunnen nemen. Wel denken we bij iedere wens na wat de eenvoudigste manier zou zijn. De meeste systemen in ons nieuwe schip leggen we zelf aan. Met oog op toekomstige panne weet je dan precies hoe het in elkaar zit. Op onze vorige boot waren we bij ieder probleem eerst aan het uitvinden hoe de vork in de steel zat.

Vaste, diepe buiskap

Beschut kunnen zitten in de kuip is voor ons essentieel. De vorige boot had een stoffen kap, die zelfs in de Carieb maar zelden naar beneden ging. Op zee, als je met slecht weer aan dek moet blijven, bepaalt de buiskap hoe lang je het uithoudt. Onder onze vorige buiskap konden we niet goed wegkruipen en een golf had hij niet overleeft. De nieuwe boot krijgt een vaste, stevige kap, die beschutting biedt en een zeetje kan hebben.

Breder bed

Je bed moet natuurlijk comfortabel zijn als je er een jaar op gaat slapen. Op onze oude boot sliepen we het liefst in de voorpiek, dat was koeler. Gek genoeg hadden we op kniehoogte te weinig ruimte, iets dat op veel boten voorkomt. Voor een weekje gaat dat wel, maar niet als je er een jaar in moet slapen. Omdat we wilden slapen in de voorpiek is het ontwerp aangepast en de boot aan de voorkant boven de waterlijn iets breder getekend. In plaats van een schot hielden we de toegang naar de voorpiek open. We plaatsten klapdeurtjes: dat houdt de boot heel ruimtelijk.

Zwemplatform

Als je veel ankert, dan ben je afhankelijk van je dinghy. Een zwemplatform is dan ideaal voor het aan boord tillen van zware bootschappen en het ontvangen van gasten. Op onze vorige boot moesten we een smal trapje op en af. Ook zwemmen om leuke visjes te bekijken of om af te koelen wordt veel leuker met zwemplatform. En het is meteen een goede plek om een verloren bemanningslid aan boord te krijgen.

Grote kaartentafel

We zaten in de praktijk heel vaak samen achter de kaartentafel. Bijvoorbeeld om de tochtplanning doen of naar het weer te kijken. Een van ons kon zitten, de ander ‘mocht’ dan staan. Niet ideaal. Ook willen we beiden tegelijk aan een bureau kunnen werken. Daar hoort een hele ruime kaartentafel bij. Na een test in het eerste seizoen werd de kaartentafel in de lengte geplaatst, met twee aparte zitjes ervoor. Werkt ook onder zeil als je schuin ligt.

Groot berghok

Op onze vorige boot hadden we een diepe bakskist, wat erg onhandig is voor zware spullen. Voor fietsen was er te weinig ruimte. Op onze nieuwe boot is één van de achterkajuiten opgeofferd om als berghok te dienen. Die is met een gewone deur toegankelijk, maar ook als bakskist via de kuip. Zo kun je daar al die extra spullen kwijt voor onderweg: bijboot, buitenboordmotor, fietsen, zeilen, gereedschap.

IJskast

Onze ijskast ‘koelde’ in de tropen tot 18 graden. Dat kwam voornamelijk door een gebrek aan isolatie. Onze nieuwe ijskast bouwen we zelf in, en zorgen er voor dat de isolatie dikker is dan normaal. Ook zorgen we voor een koudebuffer in de ijskast, zodat tijdens uren waarin er elektriciteit in overvloed is (typisch overdag met zonnecellen), de grootste verbruiker alvast wat van deze energie op kan slaan.

Meer lezen over Wateraap 3? Kijk op wateraap.com.