Reisverhalen

Sailors for Sustainability: sociaal-duurzaam ondernemen in Baskenland

08:00

We lezen dat het Spaanse Baskenland een uitdagend vaargebied is. Mist en stevige wind kunnen de aanloop gevaarlijk maken. Als je eenmaal aan lagerwal ligt, kan het weken duren voordat je weer verder kunt. Toch willen we er graag naartoe, want in het Baskenland zetelt Mondragon. Het is een groep van coöperaties, allemaal in het bezit van de medewerkers. De inkomensverschillen binnen een coöperatie zijn klein en de werkloosheid in de regio is laag. Opvallend, want in Spanje is desempleo een groot sociaal probleem en de welvaart al decennia scheef verdeeld. Is Mondragon hiermee een goed voorbeeld van sociale duurzaamheid? Om dat nader te onderzoeken bereiden we ons voor op de oversteek van de Golf van Biskaje.

Gefaseerd door de Golf

Lucipara2 in de haven van Getxo

“Twee dagen gunstige wind, daarna depressies”, vat Floris het weerbericht samen. We besluiten onze oversteek uit Falmouth in delen op te knippen. De eerste etappe eindigt op het Bretonse Île de Groix. De boot ligt net vast als de wind door de haven giert en de regen op de kajuit klettert. Als het opklaart, vertrekken we met een comfortabele oostenwind van 10-15 knopen richting Baskenland, koers pal zuid. Drie dagen later zien we een zonnig Bilbao liggen. De zeilpakken kunnen uit en de korte broeken en t-shirts kunnen aan. In de haven van Getxo, een voorstad van Bilbao, genieten we na aankomst van tapas en wijn. We hebben het gevoel in een andere wereld te zijn beland.

Miljardenconcern in een Baskisch bergdorp

In Bilbao zien we filialen van Laboral bank, supermarktketen Eroski en het gelijknamige reisbureau: Eroski/Viajes. Van buiten lijken het gewone winkels, maar ze vallen allemaal onder de Mondragon-paraplu. Naast detailhandel en financiën, zijn er industriële coöperaties die machines of auto-onderdelen maken en aan andere bedrijven leveren. Verder heeft de groep scholen, een universiteit en een R&D-laboratorium. Met een jaaromzet van zo’n twaalf miljard euro is Mondragon het zevende bedrijf van Spanje. We pakken de bus naar het gelijknamige Baskische bergdorp om meer te leren over deze bijzondere organisatie.

Geesteskind van een geestelijke

Pieter José Maria Arizmendiarrieta

We ontmoeten Ander Etxeberria, communicatiedirecteur en ruim twintig jaar werkzaam bij het concern. “Mondragon is het geesteskind van José María Arizmendiarrieta, een priester. Menselijke waardigheid en solidariteit waren voor hem vanzelfsprekend. Net als veel Basken zag hij werk als een manier waarop iedereen kan bijdragen aan een betere maatschappij. Bijna zeventig jaar terug wilde hij de scheef verdeelde beloning, eigendommen en kansen op onderwijs aanpakken. Dit leidde tot de oprichting van de Mondragon-groep: commerciële coöperaties met drie basiswaarden voor iedereen: eerlijk werk, fatsoenlijk loon en toegang tot onderwijs.”

Medewerkers zijn leden, leden zijn medewerkers

Eind jaren 50 ontstond het eerste bedrijf, daarna ging het hard. Er zijn nu 101 coöperaties, stuk voor stuk volledig in

Floris bij overzichtsbord Mondragon

handen van de leden. De groep zelf is ook een coöperatie en heeft een coördinerende rol. In totaal zijn er ongeveer 75.000 werknemers. Zo’n 85 procent is lid van een coöperatie, de rest heeft een tijdelijk contract. Ander: “Werk je eenmaal voor een coöperatie, dan heb je baanzekerheid. Juist omdat we werk op lange termijn garanderen, selecteren we vroeg. Je krijgt eerst een tijdelijk contract. Bevalt het aan beide kanten, dan kun je na een tot drie jaar lid worden.”

Leuk hoor, dat lidmaatschap, maar hoe verdeelt het de kansen beter? Ander is stellig: “Het werkt. Leden vormen het hoogste beslissingsorgaan en hebben allemaal een stem in de algemene ledenvergadering. Zo nemen we samen de belangrijkste beslissingen. Bijvoorbeeld over beloning, winstverdeling, de benoeming van het management en andere strategische zaken. Mee mogen beslissen kweekt betrokkenheid en loyaliteit. Bovendien leidt directe democratie op de werkvloer tot een langetermijnvisie op de onderneming.”

Meer verdienen dankzij eerlijk delen

Ander vervolgt: “De loonstructuur zorgt voor een eerlijkere verdeling onder werknemers. Het Spaanse bruto minimumloon ligt rond de tienduizend euro per jaar. De laagstbetaalde werknemer bij Mondragon krijgt ongeveer anderhalf keer dit bedrag. De CEO verdient maximaal zes keer zo veel; nog geen ton dus. Alle andere functies liggen hier tussenin. Dit systeem is erg aantrekkelijk voor mensen op de onderste etages van het loongebouw.”

Ander gaat trots verder: “Diezelfde eerlijkheid zie je ook in de winstverdeling. Daarvan profiteren namelijk degenen die het werk hebben gedaan. Een groot deel stroomt terug de coöperatie in. Zo bouwen de leden kapitaal op dat ze krijgen uitgekeerd als ze eerder weg of met pensioen gaan.” Ook roemt hij de secundaire arbeidsvoorwaarden. “Een van de coöperaties regelt voor de hele groep de betalingen bij ziekte en pensioen. Dankzij eigen scholen en opleidingen kun je je verder ontwikkelen. En ben je eenmaal lid van een coöperatie, dan heb je een baan voor het leven. Mocht jouw bedrijf in zwaar weer terechtkomen, dan staan de andere coöperaties voor jou garant.”

En de uitdagingen?

Prachtig, maar loopt alles even soepel? We noemen het recente faillissement van Fagor, tot 2013 een van de grootste Mondragon-telgen. Ander: “Klopt, na een moeilijke periode viel het doek voor de divisie die huishoudelijke apparaten maakte. 1.800 leden werden getroffen, en velen verloren hun kapitaal. Als mede-eigenaar draag je immers ook ondernemingsrisico. Gelukkig vond het merendeel bij een andere coöperatie werk. Drie jaar later zitten nog maar negentig collega’s thuis, een fractie dus. Hun loon wordt gewoon doorbetaald, dankzij de interne verzekering.”

Succesvolle langetermijnvisie

Dat Mondragon werk(nemers) centraal zet, zie je ook terug in hun missie. In plaats van snelle winstmaximalisatie, staat duurzame werkverschaffing voorop. Ander: “Mondragon wil bijdragen aan een betere maatschappij door goed werk te bieden. Nu, over vijf, vijftig én honderd jaar. Verder gaat 10 procent van onze winst naar goede doelen en verenigingen in de gemeenschap.” Ander is overtuigd dat het Mondragon-model bijdraagt aan het Baskische succes . “Baskenland heeft de laagste werkloosheid van Spanje, investeert het meest in R&D en de welvaart is er het eerlijkst verdeeld. Laten hier nou toevallig de meeste van onze coöperaties zitten.”

Een sociaal-duurzame oplossing

We zijn onder de indruk van de manier waarop Mondragon eerlijk werk, fatsoenlijk loon en baanzekerheid invult. En bewijst dat de coöperatie als bedrijfsvorm in verschillende sectoren succesvol kan zijn, en tegen internationale concurrentie is opgewassen. De democratische structuur, relatief kleine inkomensverschillen en interne solidariteit maken het concern tot een mooi voorbeeld van sociaal-duurzaam ondernemerschap. Met een bijpassend motto: Humanity at work. Welvaart eerlijker verdelen begint bij de bron en hangt niet af van fiscale overheidsregelingen. Die priester had een vooruitziende blik!

Terug in Bilbao krijgt het weerbericht weer de volle aandacht. Ons vertrek wordt onmogelijk gemaakt door een harde westenwind. Metershoge golven slaan met veel geweld stuk op de pier en het strand. Er zit niet anders op beter weer af te wachten voor het vervolg van onze tocht door de Golf van Biskaje. Gelukkig is dat in Bilbao helemaal geen straf.

 

Guggenheim museum in Bilbao

 

 

 

 

Meer informatie? Klik hier voor website, hier voor facebook

Tags: , , Last modified: 17 maart 2021
Sluiten