Overleven op zee, omgaan met een cold shock

Overboord slaan is misschien wel de grootste nachtmerrie van elke zeiler. In het water raken en het schip van je weg zien varen. Zelfs van iemand die als oefening te water ging en wist dat zijn scheepsmaten hem binnen 20 minuten weer zouden binnenhalen hoorde ik dat de stress moeilijk te onderdrukken is. En als het dan ook nog eens februari is en je vaart op de Noordzee met een watertemperatuur van 5 graden Celsius… Dan wordt het risico op een cold shock nog groter. Maar wat gebeurd er eigenlijk als je in een cold shock raakt?

Fases van cold shock: 1 minuut

Volgens de instructeur van de basic safety training kun je de fases van een cold shock ruwweg opdelen in 1-10-1. De eerste 1 staat voor 1 minuut. In de eerste minuut dat je het water raakt krijgt je lichaam een schok door de plotselinge aanraking met kou. Dit resulteert soms in ongecontroleerd inademen of hyperventileren. Dat is ook de reden dat je als je overboord springt bij een ‘verlaat het schip’-situatie, je je mond en neus moet afdekken om te zorgen dat je geen water binnenkrijgt door zo’n ongecontroleerde inademing.

10 minuten

Als je niet te veel water hebt binnengekregen en je overleeft de eerste minuut, kom je in de tweede fase: 10 minuten. Dit zijn de 10 minuten waarin je nog geen zware verschijnselen hebt. Je krijgt wel lichte verschijnselen: kippenvel, rillen, blauwe lippen. Dit zijn de 10 minuten waarin je nog in staat bent om iets te doen voor jezelf, bijvoorbeeld naar een reddingsboei of reddingsvlot zwemmen. Of dit daadwerkelijk 10 minuten zijn is natuurlijk afhankelijk van de watertemperatuur. In water van 5 graden Celsius zijn het eerder 5 minuten. In water van 30 graden, bijvoorbeeld in de Caribische zee, kan deze fase meer dan een uur duren.

1 uur

Vervolgens komt de laatste fase, opnieuw een 1, alleen staat die deze keer voor 1 uur. In dit uur raak je zwaar onderkoeld. Dat betekent dat het bloed begint weg te stromen uit je ledematen en niet vitale organen. Het bloed concentreert zich op het brein, het hart en de longen. In dit gebied zal de bloeddruk dan ook enorm stijgen (dit kan bij ouderen of mensen die kwetsbaar zijn door eerdere ziektes of aandoeningen leiden tot bijvoorbeeld een hartaanval of een hersenbloeding).

In de ledematen verdwijnt het gevoel en de coördinatie, iemand in deze fase van onderkoeling kan hierdoor dronken overkomen. Belangrijk in deze fase is dat als je iemand uit het water haalt, je deze persoon zo veel mogelijk horizontaal houdt. Als je de persoon rechtop zet op het land, ontstaat er een ‘vrije val’ van bloeddruk omdat het bloed dan plotseling naar de benen stroomt, hierdoor kan iemand heel snel sterven. Hou de persoon dus horizontaal en warm hem of haar langzaam op.

Gewapend met deze kennis springen we met een hand over onze mond het (gelukkig helemaal niet zo koude) zwembad in.

Benieuwd naar de voorgaande twee cursusdagen? Dat lees je in het Brandje blussen op zee en Eerste hulp op zee

Tekst: Anna Dupon
Foto’s: Ben Rutte