Veiligheid

Noodvuurwerk aan boord

10:03

Iedereen die het water op gaat, kan in een noodsituatie terechtkomen. Soms is communicatie niet meer mogelijk met marifoon of telefoon. Het afsteken van noodvuurwerk is dan het enige dat rest. De meeste zeilers hebben ergens in de bakskist wel een doosje met vuurwerk. Welk vuurwerk hoort daarin te zitten en hoe steekt u zo’n pijl eigenlijk af? En wat moet u doen als u een rode lichtkogel waarneemt?

Alarm

NoodvuurwerkOp een drukke zomerdag hebben bemanning van reddingboten wel eens het idee dat hun werk meer op dat van een sleepdienst lijkt, dan op dat van een reddingsmaatschappij. Het is aan elke schipper om te beoordelen wanneer hij of zij hulp inroept van de reddingsmaatschappij, maar als de motor weigert en er staat een prima zeilwind is dat zelden nodig, zou je zeggen. Er zijn ook gevallen denkbaar waarbij directe assistentie wel een vereiste is, zoals bij zinken, brand aan boord of een acuut medisch probleem waarbij onmiddellijke professionele hulp onontbeerlijk is. Een noodoproep via de marifoon is dan de aangewezen manier om alarm te slaan.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen een noodoproep (mayday), een spoedoproep (pan-pan) en veiligheidsverkeer (securité). Alleen wanneer er sprake is van ernstig en onmiddellijk gevaar voor schip en opvarenden mag een noodoproep worden uitgezonden. Is de marifoon buiten werking, dan kan het 112-alarmnummer bellen met een mobiele telefoon uitkomst bieden. Op zee is er een paar mijl uit de kust echter geen bereik.

Michelle Blaauw, preventiemedewerker van de KNRM, bevestigd dat een vuurpijl met lichtkogel werkt als er geen alternatief meer is. “Een parachutepijl stijgt op tot een hoogte van driehonderd meter”, zo weet ze, “en de lichtkogel is bij goed weer tot op dertig mijl te zien. Het signaal is dus tot over de horizon te zien. De kogel brandt meer dan een halve minuut. De kans dat de noodoproep wordt gezien is dus vrij groot. “

Soorten vuurwerk

Het is handig om noodvuurwerk in een speciale waterdichte container te bewaren. Zo raken de pijlen niet zoek in een rommelige bakskist en heeft u in één graai de hele set te pakken. De inhoud van zo’n container kunt u zelf samenstellen, maar er zijn er ook in de handel waar de fabrikant een heel assortiment in heeft gedaan. De inhoud van zo’n noodvuurwerkcontainer kan bestaan uit:

Witte handstakel

Deze gebruikt u als waarschuwing bij een dreigende aanvaring of om een klein gebied te verlichten. Een handstakel is overdag en ’s nachts te gebruiken.

Rode handstakel

Deze gebruikt u als noodsignaal. Als de reddingboot al onderweg is en u wilt uw positie kenbaar maken, dan biedt dit rode licht uitkomst. Ook deze handstakel is zowel overdag als ‘s nachts te gebruiken.

Rood parachutesignaal

Om een noodsignaal over langere afstand kenbaar te maken. Een raket brengt een lichtkogel op driehonderd meter hoogte. Deze brandt zo’n veertig seconden met een lichtsterkte van 30.000 candela en is zichtbaar tot op dertig mijl.

Overdag en ’s nachts en te gebruiken

Oranje handrooksignaal

Dit signaal produceert zestig seconden lang dikke oranje rook. Vooral geschikt voor op kleine jachten en open boten. Dit noodsein gebruikt u om op korte afstand uw positie kenbaar te maken tijdens een reddingsoperatie. Alleen overdag te gebruiken.

Drijvend oranje rooksignaal

Net als het handrooksignaal, maar dan om te ontsteken en in het water de gooien.

AfstekenZEI1103R55__MG_8783

Een vuurpijl afsteken is geen kleinigheid. Als de nood aan de man is, probeer dan de volgende stappen te doorlopen.

1. Lees de gebruiksaanwijzing. Er bestaan verschillen in werking tussen diverse merken. Ideaal: lees voor vertrek in de haven de gebruiksaanwijzing. Dan hebt u er alle tijd voor.

2. Kies een positie waar u stevig staat en stagen of zalings geen belemmering vormen.

3. Houd de pijl met gestrekte arm vast bij het juiste eind.

4. Verwijder beide beschermkapjes van de pijl zodat het trekkoord zichtbaar is.

5. Bij helder weer richt u de pijl recht omhoog. Is er sprake van laaghangende bewolking, houdt u de pijl onder een hoek van 45 graden.

6. Wend uw hoofd af en trek stevig aan het koordje.

7. Wacht minimaal vijftien minuten voordat u een volgende pijl afsteekt

Vanaf het moment dat een pijl is gezien duurt het gemiddeld tien tot vijftien minuten voordat de dichtstbijzijnde reddingboot klaar is om uit te varen. Het heeft dus geen zin om in die tijd nog een pijl af te steken. Na een kwartier kan een tweede lichtkogel wel bijdragen aan de redding. Voor de reddingboot is het dan meteen duidelijk welke kant ze op moeten varen. Ziet u de reddingboot wel, maar zij u niet, dan kan ook een rode handstakel of een rooksignaal worden gebruikt. Gebruik geen vuurpijlen als er een helikopter in de buurt is. Een helikopterpiloot benadert u bij voorkeur vanaf de lijzijde, precies de kant waar een lichtkogel naartoe waait.

Risico’s

Het afsteken van noodvuurwerk is niet zonder risico’s. Bij het ontbranden van de fosfor in een handstakel komt extreem veel hitte vrij. De raket van een parachutepijl verlaat de lanceerpijp met hoge snelheid. Door de hoge temperaturen en grote krachten is het werken met deze materialen niet ongevaarlijk, ook als het vuurwerk naar behoren functioneert.

Naast deze risico’s is er een kans dat vuurwerk storingen vertoont. Vrijwilligers van de KNRM oefenen regelmatig met het afsteken van noodvuurwerk. Bij die oefeningen heeft er al twee keer een incident plaatsgevonden. Eerst schoot een dag en nacht signaal, bedoeld om in de hand te houden, de lucht in, om te exploderen in een naastgelegen souvenirwinkel. Bij een andere oefening ontplofte een parachutepijl in de hand van de afsteker. Sindsdien steken de vrijwilligers van de KNRM alleen nog vuurwerk af met een zware werkhandschoen en een beschermende bril om het risico op een verwonding zo klein mogelijk te maken.

Om de kans op een gevaarlijke situatie met dit zware vuurwerk te minimaliseren, geven fabrikanten een uiterste houdbaarheidsdatum aan de brandende lichtsignalen. Van vuurwerk dat ouder is dan vier jaar kan de fabrikant niet garanderen dat het naar behoren functioneert. Dat geldt zowel voor de hoeveelheid licht die de pijlen en fakkels geven als voor de kans op een niet reguliere ontbranding.

Pijlen, stakels en rookpotten die over de datum zijn kunt u terugbrengen naar de watersportwinkel. Die voert het af als chemisch afval via speciale kanalen.

Oud en nieuw

Het afsteken van oud ernstvuurwerk in de nieuwjaarsnacht heeft voor- en nadelen. Het is natuurlijk verstandig om op een rustig moment te oefenen met het afsteken van een pijl of een stakel. In een echte noodsituatie lukt het door de stress lang niet altijd om de handleiding aandachtig te lezen. Ervaring met het trekken aan het touwtje en de krachten die vervolgens vrijkomen is van grote waarde. Bedenk wel dat de lichtkogels zijn bedoeld voor gebruik op open water. Dikwijls brandt de kogel nog als de parachute in het water valt. In Andijk brandde eind vorige eeuw een botenloods geheel uit nadat er om vijf over twaalf een lichtkogel op het dak landde.

Volgens Michelle Blaauw van de KNRM wordt het afsteken van noodsignalen in de nieuwjaarsnacht gedoogd. Maar het mag niet. Het enige moment dat het is toegestaan een vuurpijl af te steken, is als er geen andere manier is om aandacht te trekken.

Vuurpijl gezien?

Ziet u een vuurpijl op het water, onderneem dan de volgende stappen:

– neem een kompaspeiling van de lichtkogel en schrijf die op;

– schrijf de eigen gps coördinaten op;

– zet koers in de richting van het noodsignaal;

– luister uit op Kanaal 16 of er een Mayday wordt uitgezonden en wacht of er op deze Mayday wordt gereageerd. Zendt als dat niet het geval is een Mayday Relay uit.

ZEI1103R55_laserflareRescue Laser Flare

Michelle Blauw (KNRM): “De Laser Flare, een zaklamp die een zeer sterke laserstraal geeft, leek een perfecte alternatief voor het gevaarlijke vuurwerk aan boord. Totdat mensen uit de luchtvaartsector bij ons aanklopten. Vanwege de kans op oogbeschadigingen zijn piloten als de dood voor alle soorten laserstralen vanaf de grond. Een piloot met verminderd zicht komt niet door de medische keuringen en moet zijn baan opgeven. Ook de bemanning van de reddingboten is huiverig. Zij zijn bang dat mensen in nood op de reddingboot blijven schijnen, zelfs als die hen al lang gezien heeft. Als reddingmaatschappij raden wij daarom af om de Laser Flare te gebruiken.

Seinpistool

Alternatief voor het afschieten van vuurpijlen is het gebruik van een seinpistool. De patronen die stuk voor stuk moeten worden geladen hebben hetzelfde bereik als de pijlen die uit de hand worden weggeschoten. Een seinpistolen is veiliger en gebruiksvriendelijker.

Joop Datema van de firma Datema, verkoopt per jaar gemiddeld drie seinpistolen: “Ik verkoop ze vooral aan vertrekkers of zeilers die richting de poolcirkel gaan. De poolzeilers gebruiken het pistool om ijsberen op afstand te houden.

Om zo’n pistool te mogen kopen moet een klant eerst naar het politiebureau om bij de afdeling Bijzondere wetten een ‘Verlof tot het voorhanden hebben van een vuurwapen’ aan te vragen. Daarvoor kijkt de politie of je geen verleden als gangster hebt. Op dit formulier moet ik als leverancier alle gegevens van het gekozen wapen invoeren en pas als dat ingevulde document weer door de politie is goedgekeurd is de vergunning geldig en kunnen wij het wapen afgeven. Het pistool kost driehonderd euro en de patronen zijn 11,50 voor een eenvoudige lichtkogel en 36 euro voor een parachutepijl. Dat is duurder dan de gewone pijlen.

En er zijn nog meer nadelen. Pistool en munitie moeten apart van elkaar, dus in twee aparte kluizen, worden bewaard. Thuis en aan boord. U mag pistool en de patronen niet onbeheerd achterlaten, ook niet in de kluizen op de boot. Uit ervaring blijkt dat de politie ook nog eens op de meest vreemde momenten aanbelt, voor controle van uw wapen.”

Tekst Klaas Wiersma

Tags: , Last modified: 1 februari 2023
Sluiten