Zeemanschap

Comfortabel zeilen

22:51

Zeilen is een fysieke sport. Of u nu in een kleine midzwaard of kielboot vaart of met een kajuitzeiljacht: het kost de nodige kracht en inspanningen. Oud-zeilmaker Bert Koeman bekeek hoe varen met bestaande jachten comfortabeler en gemakkelijker kan worden en beschreef zijn ervaringen in een handzaam boekje.

“Ik heb altijd kleine bootjes gezeild. Sinds een aantal jaren heb ik een Bénéteau 45. ls ik het  grootzeil had gehesen, dan merkte ik dat ik regelmatig even uit moest puffen. Het is niet voor niets dat je veel kajuitbootzeilers vaak alleen op de genua ziet varen. Van plas naar plas in friesland kan mij dat voor voorstellen. Maar hoe vaak zie je niet op het IJsselmeer en zelfs op zee dat de huik nog over het grootzeil zit?”

Discrepantie

Bert noemt het zetten van het grootzeil als voorbeeld, maar er zijn volgens hem tal van zaken aan boord die aandacht verdienen, als je zeilen comfortabeler en gemakkelijker wilt maken. “Of het nu de boten zijn die groter worden of de krachten die vooral bij oudere zeilers afnemen, het is een feit dat er aan boord steeds vaker een discrepantie is tussen de hoeveelheid aanwezige spierkracht en de te verrichten werkzaamheden. Deels zijn de ontwerpers van de jachten daar verantwoordelijk voor. De boten zijn steeds groter geworden en misschien wel te sportief gemaakt. Er wordt alleen maar gekeken naar de zeileigenschappen, maar niet naar comfort en zeilbaarheid.’’

Zeilen wisselen

Zeilers geven niet graag toe dat hun boot misschien te hoog gegrepen is. Bij zichzelf bespeurde Bert ook enige schroom toen hij merkte dat hij vaak op zijn tenen moest lopen om met zijn Bénéteau te kunnen zeilen. “Door diverse aanpassingen, zoals de aanschaf van een elektrische lier, is onze range om weer te gaan zeilen veel groter gemaakt”, vertelt zijn levenspartner Lilian Hoogendoorn. “Het wisselen van de zeilen is een ontspannen onderdeel van het varen geworden.’’

In het door hem geschreven boekje, De Zilvervloot, begint Bert bij de voorzeilen. “Met een kleine bemanning is het wisselen van een voorzeil op het water iets dat je liever niet wilt. Ik adviseer daarom een voorzeil met een zo breed mogelijke inzetbaarheid. Besef bij de keuze dat een hoog, smal zeil veel effectiever is dan een naar verhouding laag, breed zeil. Vaak worden High Aspect fokken ook wel als 100% fokken aangeduid. Dat wil zeggen dat de loodlijn van de schoothoek op het voorlijk gelijk is aan 100% van de afstand tussen voorkant mast en het aangrijpingspunt van het voorstag op het dek (de J-maat). Een 100% of – indien mogelijk – 110% geeft aan de wind bijna altijd voldoende voortstuwing. En minstens zo belangrijk, het grootste bedieningsgemak.” Volgens Bert Koeman is een rolgenua handig en veilig. “Het zeil is snel weg als dat nodig is en kan naar behoefte worden gereefd. Een goed profiel heeft zijn diepste punt iets voor het midden, rond de 42 procent van de afstand tussen vooren achterlijk. En een aansnijdingshoek – dus van het zeil ten opzichte van de wind – die niet al te groot is, omdat je anders geen hoogte kunt lopen.”

Wrijving

Bert Koeman pleit ervoor om niet te grote voorzeilen te kopen. “Bij overstag gaan heb je een klein zeil veel sneller dicht. Regelmatig de sportschool bezoeken is niet meer nodig. En qua snelheid verlies je zeker aan de wind niet veel. Maar het zeilt wel veel prettiger. Een boot sturen die voortdurend op het randje zeilt, vraagt van de bemanning enorm veel inspanning.”

Een rolgenua werkt alleen maar goed als alles ook goed functioneert. “Er verdwijnt veel energie in de lagering van trommel en wartel, waardoor het oprollen van het voorzeil vaak zwaar gaat. Een te zachte reeflijn wil zichzelf vaak op de trommel vasttrekken. Ook kan een val die niet de juiste hoek maakt met het profiel er omheen draaien en het verder draaien onmogelijk maken. Test eens waar de meeste energie wordt verspild. Slecht gelagerde of versleten scepterblokjes veroorzaken bijvoorbeeld ook wrijving.” Wie het zichzelf en zijn bemanning gemakkelijk wil maken, kiest voor een elektrische of hydraulische rolfokinstallatie. “Het maakt het zeilen veel aangenamer en ook veiliger. Met één druk op de knop wordt het zeil ingerold.”

Dat het hijsen van het grootzeil vaak zwaar gaat, heeft volgens Bert diverse redenen. “Boosdoeners zijn onder meer de schijven in de mast waarover de val loopt. Vervang ze als het kan door sterke kogelgelagerde schijven. Maar ook de (nylon) leuvers door karretjes met wieltjes’ en een rails op de mast.” Een dacron grootzeil voor een veertigvoeter weegt al snel 40 kilogram. Voor een zestigvoeter loopt dat op tot 60 kilogram. Een flink gewicht dus. “Bij traditionele materialen is de gewichtsbesparing niet echt interessant. Wel bij laminaatzeilen. Waren deze zeilen voorheen hard en kwetsbaar, door nieuwe productiemethodes is het gelukt deze zeilen soepel en duurzaam te maken en aantrekkelijker in prijs. Dus ook interessant voor toerzeilers. Laminaatzeilen die niet vervormen zorgen voor meer voortstuwing en varen dus prettiger.”

Ontspannen

Volgens Bert is het voor iedere zeiler belangrijk dat zijn/haar boot doet wat de bemanning wil. Zeilen moet ontspanning zijn. Het boekje De Zilvervloot heeft hij geschreven met het oog op de oudere zeilers die door toenemende fysieke beperkingen vaak geen andere mogelijkheid meer zien dan hun zeilboot verkopen. Aanpassingen die ervoor zorgen dat oudere zeilers langer blijven varen, dragen in alle gevallen bij tot het zeilplezier. En daar is iedere bootbezitter, ongeacht leeftijd, natuurlijk bij gebaat.

Langer zeilen

Piet Goverse is al vele jaren een fanatieke zeiler. De Enkhuizer heeft met zijn vrouw Lena een Bavaria 44-3, waarmee ze graag op het IJsselmeer en de wadden varen. “Zo lang mogelijk samen zeilen is onze grote uitdaging. We hadden al de luxe van een Stowaway mast en een Furlex, maar het binnenhalen van de genua met veel wind zorgde voor steeds meer spierpijn. Omdat stoppen met zeilen voor ons ondenkbaar is, heb ik gezocht naar een oplossing. Die heb ik gevonden door de handbediende Furlex te laten ombouwen naar een elektrische uitvoering. We kunnen nu de rolgenua met behulp van de afstandsbediening of een knop bij het stuurwiel zonder noemenswaardige krachtinspanning reven. Voorheen gebeurde het weleens dat ik te lang doorzeilde met te veel zeil. Of dat ik te vroeg ging reven. Door slim gebruik van bestaande technologieën kunnen wij veel beter en hopelijk langer van onze boot genieten. We zeilen zelfs veel meer, en onder alle omstandigheden, dan vóór elektrisch Furlex.”

Last modified: 6 mei 2021
Sluiten