Mast winterklaar maken

Het winterklaar maken van de mast is tevens het moment om de mast aan een grondige inspectie te onderwerpen. Waar moet u op letten, wat kunt u zelf doen en wanneer moet u een expert inschakelen?

“Zal de mast het houden?”, gelukkig hoeft u zich die vraag niet zo vaak te stellen. Maar iedereen kent de situatie dat de wind tijdens het zeilen opeens harder wordt dan verwacht. De boot is plots overtuigd en sleurt door de golven. Dit is het moment dat mast en stagen het flink te verduren krijgen; de druk op de verbindingen is maximaal. Gelukkig kunnen de meeste masten dit soort belasting gemakkelijk aan. Sterker nog, ze zijn erop gemaakt om ook onder zeer zware omstandigheden te blijven staan. Maar om weerstand te kunnen bieden aan de grote krachten moet de constructie natuurlijk wel in orde zijn.

Slijtage

En masten slijten. Ze slijten niet alleen tijdens het varen, maar ook als de boot stilligt gaat een mast achteruit. Doordat een boot bijna altijd in beweging is, ontstaan dynamische krachten, belastingen die continu van sterkte en richting veranderen. Deze dynamische krachten hebben een veel grotere impact dan de continue kracht van bijvoorbeeld een stag dat op spanning staat. De enige plaats waar een mast niet achteruit gaat is binnen, voldoende ondersteund opgeslagen in een winterberging.

Slijtage aan mast en stagen vindt meestal plaats op bepaalde vaste punten: plaatsen waar verschillende onderdelen aan elkaar zitten en bewegende delen. Het loont om deze punten en de rest van de mast jaarlijks te controleren. Een geschikt moment om het tuig na te lopen, is voordat de mast de winterstalling in gaat. Mocht er iets niet in orde zijn, dan wordt de reparatie geen haastklus, wat bij het vinden van een mankement vlak voor het te water laten van de boot natuurlijk wel zo is.

Aan de slag

Meld vooraf aan de havenmeester dat u de mast wilt controleren. Een voor de hand liggend moment is direct na het uit het water takelen van de boot. Begin met een grondige schoonmaakbeurt. Tijdens het schoonmaken ontstaat al een eerste beeld van de staat van de mast: is er veel slijtage geweest afgelopen seizoen of zijn er weinig beschadigde plekken bij gekomen? Als de mast goed schoon is, zal de controle effectiever zijn: vuilrandjes lijken soms op haarscheurtje en haarscheurtjes zijn soms net randjes vuil.

Vergeet niet om de binnenkant van de groef of de rail van het grootzeil schoon te maken; u zult verbaasd staan hoe veel gemakkelijker het hijsen zal gaan in het nieuwe seizoen.

Demonteren

Als de mast schoon is, kunnen de kwetsbare onderdelen eraf worden gehaald. Haal de windex en antennes los en demonteer het toplicht en andere onderdelen. Bij het verplaatsen van de mast of de boot is er altijd kans op een kleine botsing met een muur of een andere boot. De mast kan er tegen, maar deze tere instrumenten niet. Controleer de onderdelen grondig.

Werkzaamheden als het vervangen van de schijven van de vallen, kan vaak niet eens met een staande mast, omdat stagen aan de masttop zelf zijn bevestigd. Door de wanten los te maken van de punt van de zalings, kunnen de zalings omhoog worden geklapt. De radardome kunt u het best laten zitten. Haal alle vallen uit de mast en vervang ze door een muislijn, een dun lijntje waarmee de val later weer in de mast kan worden getrokken. Vieze vallen kunnen in de wasmachine. Controleer de lijnen ná de wasbeurt op zwakke plekken.

Verlichting

De kabels die door de mast lopen voor de verlichting zijn eenvoudig te controleren met behulp van de accu van een accuboor. Door de uiteinden van de stroomdraden tegen de polen van het accuutje te houden is in één oogopslag duidelijk of lamp, kabel en aansluiting in orde zijn. Deze controle is zo eenvoudig dat het loont om alle lampen voor de winterstalling na te lopen. Eventuele kapotte verlichting kan dan op een rustig moment worden gerepareerd. Doe deze check vervolgens nog eens voor het plaatsen van de mast in het voorjaar. Mocht er een lamp niet werken, dan kan een probleem in de mast in ieder geval worden uitgesloten.

In de navigatielichten bevindt zich soms vocht in de vorm van druppeltjes op de binnenkant van de lamp. Dit is op zich niet erg, hoewel de kans op corrosie door het vocht wel groter wordt. Maak de lamp droog en inspuiten met WD-40, een waterverdrijvende spray, is altijd goed.

Controle

Met een schone mast kan ook de echte controle van mast en stagen beginnen. Werk systematische en begin bij de top van de mast. Tijdens het schoonmaken zijn eventuele onregelmatigheden al naar voren gekomen. Het gaat er nu om dat de hele mast aan een visuele toetsing wordt onderworpen op indicatoren van zich ontwikkelende problemen. Verzwakkingen zijn in de meeste gevallen tijdig te herkennen, waardoor grote problemen kunnen worden voorkomen. Maar soms zitten ze in de mast en daardoor aan het oog onttrokken. In andere gevallen is de verzwakking wel aanwezig maar niet zichtbaar. De controle is dus nooit een volledige garantie dat er in het volgende seizoen geen averij aan de mast kan ontstaan.

Alternatief voor een visuele inspectie is om onderdelen met een röntgen apparaat te controleren. Dit geeft een beeld van de interne structuur van bijvoorbeeld een stag. De kosten van een dergelijke controle zijn vaak vergelijkbaar met de nieuwprijs van het onderdeel. Bovendien lopen de te controleren onderdelen gevaar op beschadiging op tijdens het transport naar het bedrijf dat de röntgenscans doet.

Schade

Verzwakkingen van de mast openbaren zich op de volgende manieren: corrosie, haarscheurtjes, slijtage en beschadiging van buitenaf. In deze tabel staat per aantasting hoe u deze kunt herkennen, wat de mogelijke oorzaak is en of u er zelf wat aan kunt doen.

Bekijk de hele mast goed en controleer op genoemde symptomen van verzwakking. Controleer ook op deze punten:

• • Speling op de schijven van de vallen
  Controleer of de schijven van de val niet kunnen bewegen, anders dan ronddraaien. Als het asgat in de schijf speling heeft, wordt dit gat snel groter. Het blok loopt eerst onregelmatig en kan dan stoppen met draaien. Het val zal nu tijdens het hijsen en strijken de schijf aan de buitenkant in rap tempo afslijten. Als het probleem niet wordt verholpen, kan de schijf zo ver afslijten dat het asgat open komt te liggen en de overgebleven helft in de mast valt.

Remedie: vervangen

• • Uitgesleten ogen of geleiders
  Vallen lopen soms door geleiders op de mast. Zodra de val niet meer wordt geleid door een kapot oog, is er kans op ernstige problemen. Vooral het draaiende voorstagprofiel van een rolfok vormt een risico. Tijdens het rollen kan een loshangende val gaan meedraaien. In de praktijk blijkt dat hierdoor het voorstag in de meeste gevallen ernstige schade oploopt.
  Remedie: tijdig vervangen

• • Aangrijpingspunt van de stagen
  Als een mast breekt, dan is de breuk vaak op het punt waar de stagen aangrijpen op de mast. Dit zijn kwetsbare punten waar overbelasting elders in de tuigage tot uiting komt. Sla bij elke oneffenheid alarm.
  Remedie: laat een professionele tuiger naar de mast kijken. De oorzaak van oneffenheden moet worden gevonden.
• • Stagen langslopen. Bekijk de stagen en voel met de hand of er oneffenheden in de stagen zitten. Laat alle stagen door uw hand lopen. Sla bij elke oneffenheid alarm.
  Remedie: laat een professionele tuiger naar het stag kijken.

• • Speling op zalings
  Controleer of er speling zit op de zalings. Zalings mogen vertikaal bewegen, maar horizontaal niet te veel speling hebben.
  Remedie: aandraaien of vervangen.

• • Lummelbeslag
  Controleer op speling.
  Remedie: vervangen.

• • Manchet bij doorgestoken mast
  Is de kwaliteit van de manchet voldoende om het komende seizoen waterdicht te blijven? Vervanging kan niet met een staande mast. De levensduur is rond de vijf jaar.
  Remedie: vervangen.

• • Kunststof onderdelen
  Deze onderdelen zijn gevoelig voor UV-straling. Na veel blootstelling is de kans op breuk groter.
  Remedie: vervangen.

Bij twijfel

Lang niet alle beschadigingen betekenen dat een onderdeel onmiddellijk moet worden vervangen. Toch kan een klein scheurtje een voorbode zijn van grote problemen die kunnen worden voorkomen met een eenvoudige reparatie. Onderneem bij twijfel dus altijd actie. Maak een digitale foto van het euvel en mail die naar een tuiger. Deze zal in veel gevallen direct herkennen waar het om gaat en wat de oplossing is.

Met dank aan Vester Knibbe van TUNED Rigs & Ropes.