Vermogende fluistermotor

Knetterende en sputterende twee- en viertaktmotoren maken steeds vaker plaats voor een elektrisch aangedreven exemplaar. Zeilen bekijkt de voor- en nadelen en test de Torqeedo Travel 1003 L achter een FF65.

Tekst en foto’s René Westerhuis

Al op 21 september 1895, ver voor de introductie van Ole Evinrude’s verbrandingsmotor voor aan de spiegel, publiceert Scientific American het ontwerp van de eerste elektrisch aangedreven buitenboordmotor. Sindsdien is aan het principe van de ‘trolling motor’ (letterlijk: motor voor sleeplijnvisboten) niet veel veranderd, aan de uitvoering des te meer.

Wordt in de jaren dertig van de vorige eeuw nog de startmotor van een Ford (Model A uiteraard) voor de aandrijving van de schroef gebruikt, anno 2010 zorgen moderne materialen voor zeer compacte en onderhoudsvrije elektromotoren met een groot vermogen, een stevige constructie van behuizing en staartstuk en een gering gewicht. Maar bovenal is er op het gebied van energievoorziening de laatste decennia het nodige gebeurd. Met name de energiedichtheid (de energie per massa-eenheid) is enorm verbeterd. Ligt deze bij traditionele loodaccu’s rond de 40 wattuur per kilogram, een Iithium-ion-accu haalt waarden tussen de 100 en de 170. Daarnaast is ook de vermogensdichtheid (de potentie in korte tijd veel energie te leveren) van belang. Ook hierin overtreft de Iithium-ion-accu met gemak een loodaccu van dezelfde afmetingen. Dit zien we ook terug bij de Torqeedo 1003.

Het accupakket (Iithium-ion-cellen met kathodes op basis van mangaandioxide) meet ongeveer 10x20x20 centimeter, weegt 4,5 kilogram, is goed voor 400 wattuur aan energie en levert een maximum vermogen van 1000 Watt. Dit is voldoende voor een voortstuwingsvermogen van 480 Watt, volgens Torqeedo vergelijkbaar met de prestaties van een 3 pk sterke buitenboordmotor op benzine. Het accupakket wordt geladen met een netlader of rechtstreeks uit het 12 volt boordnet. Voor zonnepanelen is een speciale spanningsregelaar verkrijgbaar. De Torqeedo Travel 1003 is bestemd voor boten tot 1,5 ton en kent twee uitvoeringen: een kortstaart (59 cm/13,4 kg) en een langstaart (lengte 71 cm/14 kg).

GPS-gestuurd

Torqeedo stopt een flink stuk elektronica in zijn buitenboordmotoren. Zelfs een gps-ontvanger ontbreekt in de geavanceerde boordcomputer niet. Deze bepaalt de snelheid over de grond en voorspelt op basis van het actuele energieverbruik de resterende actieradius. Deze drie gegevens lees je af op de display op de helmstok, waarop ook de accuspanning en de resterende lading te zien zijn. Daalt deze onder de dertig procent, dan volgt een waarschuwing langzamer te gaan varen. Het draaihandvat op de helmstok regelt traploos het vermogen, zowel voor- als achteruit, waarbij de kunststof tweebladsschroef maximaal 1.200 omwentelingen per minuut maakt. Een magneetsleutel aan een koord dient als startbeveiliging en dodemansknop. 
Mechanisch verschilt de Torqeedo 1003 niet van een buitenboordmotor die op benzine loopt. Het kantelmechanisme heeft vier trimstanden en een auto kick-up voorziening kantelt de motor omhoog wanneer de staartvin de bodem raakt.

Het water op

Nadat we de accu met de meegeleverde netlader in veertien uur van de eerste lading hebben voorzien, gaan we met onze testboot, de FF65 Fianchetto, het water op. Het aanhangen van de Torqeedo 1003 op de neerklapbare motorsteun gaat prima. De eerste proefvaart is echter van zeer korte duur, want vrijwel direct na afvaren verspringt de indicatie van de resterende acculading op onverklaarbare wijze van 99 naar 14%. Na een kort rondje door de haven daalt de acculading naar 5%. Terug in de box zetten we de accu opnieuw onder lading en na twee uur toont het display een laadniveau van 100%. De accu was dus blijkbaar wel voldoende geladen, al dacht de elektronica daar anders over. Eenmaal opnieuw aangesloten verdwijnt alle formatie in het beeldvenster en volgt de melding: error 045.

De in gebrekkig Nederlands gestelde handleiding verklaart ‘overstroom accu’. We vertalen het naar ‘overladen’. We nemen alle kabels los en maken ze opnieuw vast. Dat helpt: we krijgen weer 99% lading voorgeschoteld en varen ‘volgas’ de haven uit, vol ongeloof nagestaard door mensen op de steiger die zich afvragen hoe dat kan zonder enig motorgeluid. Volgens de display verbruikt de motor 1050 Watt, is onze snelheid vijf knopen en resteert ons bij deze snelheid een traject van 1,3 mijl. Dat lijkt erg weinig, maar het toerental flink terugbrengen geeft een veel optimistischer voorspelling: bij 142 Watt lopen we nog altijd 2,3 knopen en resteert bij 92 procent lading een traject van 6,5 mijl. We brengen de FF65 weer op volle snelheid en zetten vervolgens de draaiknop op nul.

De schroef begint mee te draaien op de resterende bootsnelheid en de motor produceert daarbij een schurend geluid. In de handleiding waarschuwt de fabrikant dat er schade kan ontstaan aan de elektronica als de schroef langdurig meedraait, bijvoorbeeld onder zeil. Wanneer de motor niet zelf draait, is opklappen noodzakelijk. 
De noodstop verloopt naar wens. Van vol vooruit naar vol achteruit: de FF65 ligt binnen twee bootlengtes helemaal stil. Wanneer we de dodemansknop lostrekken, stopt de motor direct. Zoals het hoort moet het draaihandvat eerst weer in de 0-stand worden gezet om de motor opnieuw te kunnen laten draaien.

Opklappen


Om te voorkomen dat de schroef het roerblad van de FF65 zou kunnen raken, hebben we de motor met het meegeleverde pennetje in de middenstand gefixeerd. Na het opklappen van de motor hangt de helmstok van de Torqueedo er wat vreemd bij. We willen dit verhelpen door de motor te draaien. Hiervoor moet het fixatiepennetje weer worden verwijderd en dat kan alleen wanneer je het accupack losneemt en omhoog tilt. Het was handiger geweest het draaipunt met een schroefknop in iedere gewenste stand te kunnen fixeren, ook omdat de motor door het gewicht van het accupakket in de omhoog geklapte stand wegdraait en het roer van de FF65 blokkeert. Ook de helmstok blijft niet omhoog staan en vertoont bovendien flink wat speling. 
Alle onderdelen van de Torqeedo Travel 1003 L zijn waterdicht. We nemen de proef op de som en dompelen de motor geheel onder water. De display geeft geen krimp en blijft netjes de resterende accucapaciteit tonen. Weer bovenwater loopt de motor probleemloos.

Conclusie

De bijzonder kleine elektromotor in de torpedovormige naaf van de Torqeedo Travel 1003 L produceert verbazingwekkend veel kracht, ruim voldoende om een boot als de FF65 de haven in en uit te varen. De elektronische besturing is intelligent, maar overgevoelig gezien onze startproblemen en de lange lijst met mogelijke foutmeldingen in de handleiding. De veertien uur laadtijd van een leeg accupakket is zeker een minpunt. Onder het mom van gewichtsbesparing is er ons inziens hier en daar te veel bezuinigd op kunststofdelen onderdelen. Sommige ogen daardoor fragiel. Het is lastig dat de motor en de helmstok niet in de iedere gewenste stand te fixeren zijn. 
Met een adviesprijs van € 1.749,00 is het fluistervaren met deze motor wel plezierig, maar zeker niet voordelig.